راهنمای کامل صفر تا صد احداث باغ بادام

احداث باغ بادام یکی از فعالیت‌های کشاورزی پرسود و جذاب است که به دلیل بازار پرتقاضای این محصول، در سال‌های اخیر توجه بسیاری از باغداران و سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرده است. بادام به‌عنوان یکی از خشکبارهای محبوب، علاوه بر طعم عالی، دارای خواص بی‌نظیری برای سلامتی است و بازار مصرف داغی دارد.

در این مقاله از آشا اگری، به بررسی مراحل مختلف احداث باغ بادام از صفر تا صد از جمله انتخاب مناسب‌ترین ارقام بادام، مرحله آماده‌سازی زمین و شرایط محیطی لازم برای احداث باغ بادام خواهیم پرداخت. با شناخت دقیق مراحل مختلف احداث باغ بادام، شما می‌توانید یک باغ موفق و پربار راه‌اندازی کرده و به سود اقتصادی زیادی دست یابید.

آیا احداث باغ بادام صرفه اقتصادی دارد؟

بادام درخت کم توقعی است و در برابر سرما، خشکی و زمین‌های آهکی مقاومت زیادی دارد. این درخت همچنین سیستم ریشه قوی دارد. از جمله مزایای اقتصادی این آجیل گران‌قیمت، می‌توان به تولید محصول در درازمدت اشاره کرد که بعد از چند سال، درختان بادام می‌توانند به باروری خوبی برسند و درآمد پایداری را فراهم کنند. همچنین، هزینه‌های نگهداری و کشت بادام نسبت به برخی دیگر از محصولات کمتر است و می‌توان در مناطق خشک و کم‌آب نیز آن را کشت کرد.

بنابراین، احداث باغ بادام می‌تواند از نظر اقتصادی صرفه زیادی داشته باشد، به شرطی که شرایط مناسب مانند آب‌وهوای مناسب، کیفیت خاک و بازار فروش مناسب فراهم باشد. بادام به‌عنوان یک محصول پرتقاضا، به‌ویژه در بازارهای داخلی و بین‌المللی، می‌تواند درآمد خوبی را برای کشاورزان به ارمغان بیاورد.

شرایط احداث باغ بادام

قبل از هر کاری برای احداث باغ بادام باید شرایط منطقه را مورد بررسی قرار دهید. در ادامه به مهم‌ترین شرایط برای احداث صفر تا صد باغ بادام می‌پردازیم:

انتخاب زمین

زمین‌های کوهپایه‌ای و مرتفع بالاتر از هزار متر از سطح دریا که شیب تندی نیز نداشته باشند، گزینه‌ای مناسب برای احداث باغ بادام هستند. برای جلوگیری از سرمازدگی در مناطق سردسیر، شیب زمین بهتر است به سمت شمال یا شمال شرقی باشد تا باز شدن جوانه‌ها دیرتر انجام شود، در غیر اینصورت جوانه‌ها سریع‌تر باز شده و یخ می‌زنند.

در انتخاب زمین برای احداث باغ بادام باید به وضعیت زهکشی خاک نیز توجه ویژه‌ای داشته باشید. خاک سبک شنی و رسی برای کاشت درخت بادام مناسب‌تر است. همچنین باید قبل از احداث باغ بررسی و آزمایش نوع خاک از جمله میزان ماده آلی، نفوذپذیری و PH را انجام دهید.

توجه به نیاز آبی درختان بادام

درخت بادام در برابر کم‌آبی و خشکی از مقاومت بالایی برخوردار است و باتوجه‌ به میزان بارندگی و سایر منابع آب موجود در منطقه می‌توان در مورد روش آبیاری تصمیم گرفت. میانگین آب لازم در هر هکتار از باغ بادام در روش غرقابی حدود ۶ تا ۷ هزار مترمکعب و با روش قطره‌ای حدود ۳۰۰۰ مترمکعب است. در باغ‌های دیم نیز آب مصرفی فقط با باران تأمین می‌شود.

شرایط آب‌وهوایی

درختان بادام در مناطقی با آب‌وهوای مدیترانه‌ای و مناطقی که بارندگی سالیانه آن بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیمتر میلی باشد بهتر رشد می‌کنند. درخت بادام در برابر خشکی و سرمای زیاد مقاوم است و امروزه با استفاده از ارقام دیر گل درخت بادام می‌‌توان از محدودیت‌های سرمای دیررس بهاره نیز جلوگیری کرد.

درخت بادام را در دامنه ارتفاعی بین ۷۰۰ تا ۲۵۰۰ متر از سطح آب‌های آزاد می‌توان کاشت. کمینه و پیشینه دمایی لازم برای احداث باغ بادام از منفی ۲۵ درجه تا ۴۵ درجه می‌باشد.

انتخاب نهال

مهم‌ترین عاملی که باعث موفقیت احداث باغ بادام می‌شود، تهیه نهال سالم و استاندارد است. نهال‌هایی که تهیه می‌کنید باید با شرایط محیطی منطقه سازگاری داشته باشند، نسبت به کم‌آبی مقاوم باشند و مقرون‌به‌صرفه باشند.

توصیه ‌شود نهال بادام را از گلخانه‌های معتبر تهیه کنید و از نهال‌های پیوندی مناسب استفاده کنید تا علاوه بر داشتن مقاومت در برابر تنش‌های کم‌آبی و خشکسالی، بازارپسند نیز باشند. اگر قصد احداث باغ بادام در مناطق سردسیر را دارید می‌توانید از مطالب مقاله «نهال بادام برای مناطق سردسیر» استفاده کنید و بهترین نهال را مطابق با شرایط اقلیمی منطقه خود انتخاب کنید.

در مراکز معتبر، روی نهال شناسنامه‌ای نصب شده که نوع رقم، نوع پایه و سال تولید را نشان می‌دهد. دقت داشته باشید که ظاهر نهال‌ها سالم و بدون زخم در ساقه باشد و ریشه سالم و بدون هیچ‌گونه گره و پیچشی باشد.

انتخاب رقم و پایه

یکی از دلایل غیراقتصادی بودن باغ‌های بادام در کشور ما انتخاب اشتباه رقم و پایه است. باغ‌های بادام کشور ما تقریباً همگی بذری و زود گل هستند و همه ساله اغلب با سرمازدگی مواجه می‌شوند. با انتخاب رقم مناسب، می‌توان انتظار محصول بیشتری را داشت.

برای احداث باغ بادام در کشور ما هنگام انتخاب رقم حتماً مواردی مثل دیر گل یا زود گل بودن ارقام، پوست‌کاغذی و سنگی بودن رقم، عملکرد درخت و اندازه میوه، زودرس بودن یا میان رس بودن رقم را در نظر داشته باشید.

از مهم‌ترین ارقام برای احداث باغ بادام می‌توان به رقم شاهرود، سهند، شکوفه، یلدا و سوپرنوا اشاره کرد. انتخاب پایه مناسب نیز باعث زود باردهی، افزایش قدرت جذب آب و عناصر غذایی، استقرار بهتر گیاه در خاک و افزایش میزان کیفیت میوه می‌شود. اینکه برای هر هکتار چه تعداد نهال را خریداری کنید را در بخش بعد بررسی می‌کنیم.

تهیه نهال به تعداد مناسب

در این بخش می‌خواهیم به این سوال که در هر هکتار چند درخت بادام می توان کاشت پاسخ دهیم. چنانچه قصد دارید باغ بادام را به صورت دیم پرورش دهید، باید تعداد کمتری درخت در هکتار بکارید تا درختان بر سر جذب آب و مواد مغذی با یکدیگر رقابت نکنند و بهتر رشد کنند. بر اساس الگوی کاشت سنتی و متراکم یا نیمه‌متراکم نیز تعداد درخت‌ها متغیر است.

• کاشت سنتی

در این روش، به‌طور معمول 200 تا 280 درخت در هر هکتار کاشته می‌شود. این تراکم به‌خوبی برای درختان با رشد طبیعی و بدون نیاز به هرس شدید مناسب است و بیشتر برای درختان بلند و مقاوم مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• کاشت متراکم یا نیمه‌متراکم

در این الگو، می‌توانید تعداد درختان را تا 400 تا 500 درخت در هر هکتار افزایش دهید. این روش برای باغ‌هایی با سیستم‌های آبیاری کارآمد و هرس بهینه مناسب است و معمولاً با درختان کوتاه‌تر ترکیب می‌شود. در جدول زیر توضیح داده‌ایم که که بر اساس میزان بارندگی سالانه باید چه تعداد نهال بادام تهیه کنید.

زمان کاشت

اگر از روش کاشت بذر استفاده می‌کنید، بهتر است بذرها را در اواخر زمستان بکارید، اما چنانچه منطقه شما دارای زمستان یا یخ‌بندان شدید نیست، می‌توانید بذر را در اواسط پاییز نیز بکارید. اگر برای احداث باغ بادام از نهال گلدانی یا نهال ریشه لخت استفاده می‌کنید، بهترین زمان کاشت در پاییز است، زیرا در کشت پاییزه، ریشه‌ها امکان ترمیم و استقرار هرچه بهتر را دارند. در صورت وجود زمستان یا یخ‌بندان شدید در منطقه شما بهتر است اطراف ریشه‌ها را با پوشش مالچ یا کود دامی بپوشانید.

مراحل احداث باغ بادام

مهم‌ترین مراحل احداث باغ بادام و اقدامات مراقبتی پس از آن عبارت‌اند از:

تهیه بستر کشت

زمین کاشت درخت بادام را باید در فصل پاییز شخم عمیق زد و سپس فاصله درختان را روی ردیف‌ها و بین ردیف‌ها مشخص کرد. برای احداث باغ بادام فاصله بین ردیف‌ها حدوداً ۶ متر و فاصله درختان روی ردیف‌ها معمولاً ۴ متر است.

ردیف‌ها نیز باید از شمال به جنوب ایجاد شوند. در مرحله بعد باید عمل گودبرداری و چاله کنی را انجام داد. برای آشنایی با فاصله استاندارد کاشت درخت بادام و عوامل موثر در تعیین این فاصله می‌توانید به مطالعه مقاله «فاصله کاشت درخت بادام» بپردازید.

حفر چاله و کاشت نهال

بهترین زمان کندن چاله‌ها برای احداث باغ بادام و کاشت نهال‌ها در پاییز است تا با بارش زمستانه، چاله پر شود، همچنین قسمتی از آب جذب خاک اطراف چاله شود و در زمستان در اثر یخ‌بندان خاک اطراف چاله پوک و خرد شود. اندازه چاله‌ها به نوع خاک و اندازه ریشه درخت بادام بستگی دارد. عمق چاله‌ها بین ۸۰ سانتی‌متر تا یک متر و قطر آنها هم یک متر مناسب است. پس از کندن چاله‌ها نوبت به کاشت نهال می‌رسد.

به همین منظور باید ابتدا 40 سانتی‌متر از چاله را با مخلوط کود حیوانی و شیمیایی پر کنید، سپس خاک‌های سطحی را داخل چاله‌ها ریخته تا پر شود. دقت داشته باشید که گیاه را درست به اندازه همان عمقی که در خاک خزانه قرار داشته در خاک اصلی بکارید، زیرا در غیر این صورت قسمتی از ساقه به زیر خاک رفته و بعد از مدتی پوسیده و باعث خشک شدن درخت بادام می‌شود. برای آموزش کامل «کاشت بادام» به مقاله لینک شده مراجعه کنید.

برای کاشت نهال باید یک نفر ساقه نهال را به طور عمودی داخل چاله نگه دارد و نفر دیگر به درون چاله خاک بریزد و بعد از پر شدن چاله در اطراف درخت از جوی یا حوضچه‌ای برای آبیاری استفاده شود. ضمناً برای افزایش مقاومت درخت در خاک و مقاوم کردن آن در مقابل بادهای شدید از قیم چوبی یا فلزی استفاده کنید.

همچنین دقت داشته باشید که سمت پیوند خورده نهال رو به شمال قرار بگیرد در غیر این صورت ممکن است در اثر گرمای شدید به نهال آسیب وارد شود. توصیه می‌شود ساقه نهال‌ها را به کمک پارچه و کیسه نایلونی به‌منظور مراقبت از نهال‌ها در برابر جوندگانی مثل موش و خرگوش بپوشانید.

آبیاری

آبیاری نهال تازه کشت شده باید بلافاصله انجام گیرد تا خاک اطراف ریشه به آن بچسبد و نهال جوان برای چند روزی به آب دسترسی داشته باشد. اگر از کشت بذری برای احداث باغ بادام استفاده می‌کنید در سال اول نیازی به آبیاری تکمیلی نیست. اما در کشت نهال گلدانی یا ریشه لخت باید آبیاری تکمیلی را انجام دهید. به‌منظور آبیاری تکمیلی حدود ۲۵ تا ۳۰ روز بعد از قطع بارندگی‌های بهاره برای جلوگیری از تلفات نهال باید آبیاری انجام دهید.

انجام آبیاری تکمیلی باعث افزایش گلدهی، جلوگیری از چروکیدگی مغز، باروری و تشکیل میوه بیشتر و عملکرد بیشتر درختان باغ می‌شوند. برای اطلاعات کامل در خصوص آبیاری درخت بادام می‌توانید به مطالعه مقاله «نحوه آبیاری درخت بادام» بپردازید و با انواع سیستم‌های آبیاری باغ بادام و زمان آبیاری بادام آشنا شوید.

تغذیه درختان بادام

در دوره قبل از باردهی برای هر درخت بادام می‌توان از کودهای فسفاته و آلی در اواخر پاییز و در زمان شخم زمین استفاده کرد. نیاز کودی باید با توجه به آزمایش خاک و برگ مشخص شود. برای آشنایی با مهم‌ترین نیازهای تغذیه‌ای بادام و همچنین نحوه مصرف و زمان مصرف کودهای افزایش مخصوص افزایش تناژ بادام، توصیه می‌کنیم مقاله «بهترین کود برای درخت بادام» را مطالعه نمایید.

آفات و بیماری‌ها و مبارزه با آن

یکی از مواردی که پس از احداث باغ بادام باید به آن توجه داشته باشید، کنترل آفات و بیماری‌های درخت بادام خصوص در کشت دیم است. از مهم‌ترین آفات و بیماری‌ها می‌توان به چوب‌خوارها، سوسک سرشاخه خوار، کنه و بیماری لکه آجری اشاره کرد؛ بنابراین باید پس از احداث باغ، به طور مرتب باغ را زیر نظر داشته باشید؛ شاخه‌های خشک شده را هرس و جمع‌آوری کنید و میوه‌های آلوده را بسوزانید.

کنترل علف‌های هرز، کاربرد به هنگام و درست قارچ‌کش‌ها و سم‌پاشی به اندازه بر علیه شته و کنه از مهم‌ترین اقدامات در راستای مبارزه با آفات و بیماری‌ها به شمار می‌آید. ما در مقاله «قارچ کش درخت بادام» اطلاعات تکمیلی در خصوص زمان مصرف و مقدار مصرف این دسته از قارچ‌کش‌ها را گردآوری کرده‌ایم و مطالعه آن خالی از لطف نیست!

هرس درختان

پس از احداث باغ بادام یکی از مهم‌ترین عملیات مراقبتی، هرس درختان بادام است. در باغ‌های قدیمی اغلب هرس از طریق قطع شاخه‌های خشک و پاجوش‌ها انجام می‌شد، اما در باغ‌های جدید معمولاً به دو روش هرس شکل و هرس سالیانه انجام می‌شود.

انجام اصولی هرس باعث نوردهی بهتر، حفظ رطوبت در اطراف درخت، تحریک رشد و همچنین تغذیه بهتر درخت می‌شود. انجام هرس ریشه و قطع ریشه‌های زخمی و ضدعفونی‌کردن ریشه‌ها در محلول قارچ‌کش نیز توصیه می‌شود.

در این راستا مطالعه مقاله «هرس درخت بادام» می‌تواند مفید باشد، در این نوشته به آموزش کامل انواع روش‌های هرس درخت بادام پرداخته‌ایم.

نقشه احداث باغ بادام

به‌منظور احداث باغ بادام و پیش از انجام هر کاری روی زمین، ابتدا باید نقشه احداث باغ بادام را تهیه کرد. به این منظور باید روی کاغذ در جهت شیب، فاصله بین ردیف‌ها را مشخص کرد. اگر زمین باغ بادام در جهت شیب شمالی و جنوبی باشد، جهت ردیف‌ها شرقی غربی می‌شود که برای کشت دیم بسیار مناسب است.

درصورتی‌که ساعات تابش نور خورشید کم است، بهتر است جهت ردیف‌های کشت، شمالی جنوبی باشد. فاصله مناسب بین ردیف‌ها و روی ردیف‌ها برای احداث باغ بادام دیم ۷ متر است. این فاصله بسته به میزان بارندگی و سیستم کشت درختان بادام و شیب زمین می‌تواند متغیر باشد. 

برای تهیه نقشه احداث باغ بادام باید مواردی چون مقدار بارندگی، شیب زمین، بهترین روش کاشت از جمله خطوط تراز، بانکت‌ها و ترازبندی را در نظر داشته باشید. خطوط کاشت را طوری طراحی کنید که چاله‌های کاشت به‌صورت ضربدری باشند. در مرحله بعد باید روی نقشه احداث باغ بادام محل درختان رقم اصلی و درختان گرده زا را مشخص کنید. برای پیاده‌سازی نقشه احداث باغ بادام روی زمین به تعدادی میخ چوبی نخ پلاستیکی و پودر سنگ برای تعیین محل چاله‌ها نیاز دارید.

در هر هکتار چند درخت بادام می توان کاشت؟

برای بسیاری از بادام‌کاران این سؤال مطرح است که در هر هکتار از باغ بادام می‌توان چند نهال کاشت؟ در جواب باید گفت که تراکم کشت و فاصله کشت درختان برای احداث باغ بادام بسته به مواردی مثل میزان بارندگی، تراکم کاشت، دیم یا آبی بودن کشت متفاوت است. در اقع فاصله بین درختاهن بادام باید به اندازه‌ای باشد که از رقابت برای منابع آب جلوگیری شود.

در جدول زیر می‌توانید تراکم کشت درختان بادام را باتوجه‌به میزان بارندگی سالیانه و فواصل درختان مشاهده کنید:

تعداد درختان بادام در هر هکتار به نوع درخت بادام، الگوی کاشت و شرایط محیطی بستگی دارد. برای تعیین تراکم مناسب، معمولاً از دو الگوی کاشت استفاده می‌شود:

1. کاشت سنتی: در این روش، فاصله بین درختان بین 6 تا 7 متر در نظر گرفته می‌شود (تقریباً 200 تا 280 درخت در هر هکتار). این فاصله برای درختان با رشد طبیعی و بدون هرس سنگین مناسب است.
2. کاشت متراکم یا نیمه‌متراکم: در این روش، فاصله بین درختان کاهش می‌یابد (حدود 4 تا 5 متر)، که می‌تواند تعداد درختان را تا 400 تا 500 درخت در هر هکتار افزایش دهد. این الگو برای باغ‌هایی با سیستم‌های آبیاری و هرس دقیق‌تر و با درختان کوتاه‌تر به‌کار می‌رود.

انتخاب الگوی کاشت مناسب، به شرایط آب و هوایی و نوع خاک نیز بستگی دارد.

سخن پایانی

احداث باغ بادام نیازمند دانش و برنامه‌ریزی دقیق است. باتوجه‌به شرایط اقلیمی، نوع خاک، انتخاب ارقام مناسب و مدیریت منابع آبی، می‌توانید باغی پربار و اقتصادی ایجاد کنید. از کاشت تا برداشت، هر مرحله به توجه و مراقبت خاص خود نیاز دارد تا بتوانید از این محصول باارزش بهره‌ اقتصادی ببرید. باتوجه‌به بازار روبه‌رشد بادام و مصرف روزافزون آن، سرمایه‌گذاری در این زمینه می‌تواند گزینه‌ای هوشمندانه و آینده‌دار باشد.

مطالب مرتبط

سوال متداول