راهنمای گام به گام کشت برنج در شمال

برنج از غلات پرمصرف در ایران و جهان محسوب می‌شود که کاشت آن روش‌ها و شرایط محیطی مخصوص خود را می‌طلبد. استان‌های شمالی کشورمان از جمله گیلان و مازندران بیشترین میزان تولید برنج را به خود اختصاص داده‌اند.

عطر و طعم برنج ایران و خصوصاً شمال زبان‌زد عام و خاص است. کشت برنج در شمال متدها و زمان خاص خود را دارد که در ادامه این نوشته از آشا اگری به بررسی آن خواهیم پرداخت.

مراحل کاشت برنج در شمال چیست؟

مناطق شمالی کشورمان از لحاظ رطوبت، میزان بارش و دمای هوا بهترین شرایط را برای کشت برنج دارند. برنج برای رشد بهتر به گرما و رطوبت بالا نیاز دارد.

بهترین میانگین دما برای رشد برنج 24 درجه سانتی‌گراد است که برابر با میانگین دما در استان‌های شمالی کشورمان است. همچنین متوسط بارندگی سالانه در شمال کشور و ارتفاع از سطح دریا در بهترین حالت برای رشد برنج قرار دارد. اما روش کاشت برنج در شمال چگونه است و شامل چه مراحلی می‌شود؟

آماده‌سازی بذرهای برنج، اولین گام برای کشت برنج در شمال

برای جوانه‌دار کردن بذرهای برنج، شالی‌کاران شمالی در گام اول باتوجه‌به زمان مناسب کشت برنج از متد غرقاب کردن بذرهای برنج در آب نمک استفاده می‌کنند.

در این متد کشاورزان، پس از انتخاب بذرهای باکیفیت بسته به مقدار بذرها، نمک را در داخل ظرف یا حوض‌های مخصوص در آب حل می‌کند و سپس بذرها و شلتوک‌ها را داخل آب و نمک می‌ریزند.

برای اندازه‌گیری نمک موردنیاز از تخم‌مرغ استفاده می‌کنند هر گاه تخم‌مرغ به حالت عمودی روی آب قرار گرفت؛ یعنی میزان نمک موجود در آب مناسب است.

در این روش کاشت برنج در شمال، بذرهای سبک‌تر روی سطح آب شناور شده و بذرهای سنگین در ته محلول آب‌نمک ته‌نشین می‌شوند. کشاورزان بذرهای سنگین را برای جوانه زدن انتخاب کرده و بذرهای سبک روی آب را دور می‌ریزند.

در گام بعد برای جوانه‌زنی بذرهای انتخابی، آن‌ها را داخل کیسه‌ای ریخته و کیسه را درون طرفی پر از آب قرار می‌دهند.

بذرها برای مدت 2 تا 3 روز در این حالت باقی می‌مانند و شالی‌کار باید هرازگاهی میزان آب ظرف را بررسی کرده و در صورت لزوم آب اضافه کند.

در مرحله آخر بذرهای داخل کیسه را روی حصیر پهن می‌کنند و با پارچه‌های نمدی مخصوص روی آن را می‌پوشانند. باتوجه‌به شرایط آب‌وهوایی و دما معمولاً پس از گذشت 3 تا 7 روز بذرها جوانه می‌زنند. در این مرحله می‌توانید از کود بذر مال برنج جهت افزایش قدرت جوانه زنی بذر استفاده کنید.

آماده کردن زمین خانه و کشت بذرهای جوانه‌دار، دومین گام کاشت برنج در شمال

مرحله دوم در روش کاشت برنج در شمال، آماده کردن زمین خزانه است. خزانه قسمت کوچکی از زمین کشاورزی است که بذرهای جوانه‌زده را به‌منظور به عمل آوردن نشاء در آن می‌کارند.

از الزامات زمین خزانه زهکشی مناسب و ورودی آب جداگانه است. همچنین زمین خزانه باید در ابعاد مناسب باشد و از هر گونه آفت و علف هرز خالی باشد.

معمولاً سطح خزانه را برای جلوگیری از سرمازدگی با پلاستیک‌های ویژه می‌پوشانند و در ساعت‌های خاصی از روز جهت متعادل‌سازی دما، قسمتی از پلاستیک را باز می‌کنند. آب داخل خزانه را بعد از اینکه نشاء به حد رشد کافی رسید باید روزی یکبار تعویض کرد.

برای آماده‌سازی بستر خزانه باید با استفاده از ابزارهای مخصوص مثل گاوآهن، بستر خزانه را شخم بزنید و کلوخ‌های خاک را بشکنید. با استفاده از پشته‌های گلی به نام داپوگ، باید در خزانه قطعات مستطیلی ساخت. استفاده از کودهای اصلاح کننده قوی خاک مانند کود هیومیک اسید برای برنج می‌تواند در آکاده سازی خاک موثر باشد.

علف‌های هرزی که در خزانه می‌رویند را باید مرتباً وجین کرد و در صورت تراکم بیش از حد علف‌های هرز و هجوم آفات و بیماری‌ها باید سطح خزانه را با رعایت دستورالعمل‌های ویژه سم‌پاشی کرد. حدود 25 تا 30 روز زمان می‌برد تا نشاء کاملاً رشد کند و برای کاشت در زمین اصلی مناسب باشد.

برخی از محلی‌های استان شمال نیز به روش قدیمی عمل می‌کنند؛ به این صورت که زمینی را برای نشاء انتخاب می‌کنند و پس از هموارسازی و آبیاری آن، مقدار زیادی از بذرها را در زمین ریخته و پس از گذشت سه روز از بذرپاشی، به مدت 35 روز بذرها را آبیاری می‌کنند.

در این روش کاشت برنج در شمال، زمین مستقیماً در معرض تابش آفتاب قرار دارد؛ زیرا کشاورزان معتقدند آفتاب از پوسیدگی و حمله آفات جلوگیری می‌کند.

انتقال نشاء از خزانه به زمین اصلی، گام سوم کشت برنج

برای کشت برنج در مناطق شمالی، گام بعدی انتقال نشاء از خزانه به زمین اصلی است که به این فرآیند نشاءکاری می‌گویند.

در این مرحله از کشت برنج در شمال، ارتفاع نشاء باید حدود 15 تا 20 سانتی‌متر باشد و 4 یا 5 برگی شده باشد. برای انتقال نشاء‌ها باید آن‌ها را با ملاحظه و به‌صورت دستی از زمین خزانه جدا کنید و به زمین اصلی انتقال دهید.

معمولاً برای راحت کنده شدن نشاء‌ها و جلوگیری از آسیب ریشه، ابتدا زمین خزانه را آبیاری می‌کنند. دقت داشته باشید که برخی از علف‌های هرز از جمله سوروف بسیار شبیه به نشا‌های اولیه برنج بوده و ممکن است با نشاء واقعی اشتباه گرفته شوند.

استفاده از کودهای کامل و تقویتی مانند بهترین کود برای افزایش تناژ برنج می‌تواند میزان برداشت و کیفیت محصول را به طور موثری افزایش دهد.

نکات لازم برای نشاءکاری هنگام کشت برنج در شمال

پیش از نشاءکاری باید زمین اصلی را در سه مرحله آماده کرد. در مرحله اول باید 3 هفته قبل از نشاءکاری زمین را شخم زد.

همچنین 2 هفته پیش از نشاءکاری باید به‌وسیله تراکتور عملیات شخم‌زنی را انجام داد و سپس زمین را به همراه پادلینگ مسطح نمود.

 معمولاً در هر کپه، 2 تا 4 نشاء کاشته می‌شود. فاصله نشاءها از هم به نوع بذر و نشاء بستگی دارد. نشاء برنج‌های پرمحصول در فواصل بیشتری از هم کاشته می‌شوند.

پیش از انتقال نشاءها باید ph خاک را کنترل کنید و برای تنظیم ph از کودهایی مثل کود گوگرد استفاده نمایید و با مصرف قویترین کود مایع برنج هزینه‌های خود را کاهش دهید.. نشاء را در عمق 2 الی 3 سانتی‌متری زمین اصلی قرار دهید. 

هنگام نشاءکاری باید آب کافی در شالیزارها وجود داشته باشد تا از رشد علف‌های هرز، کاهش دما و خوابیدگی نشاءها جلوگیری شود.

معمولاً میزان آب موجود در شالیزار هنگام نشاءکاری، یک‌چهارم ارتفاع نشاء است. نشاءکاری به دو روش دستی و ماشینی انجام می‌شود.

زمان کاشت برنج در شمال کشور

در شهرهای شمالی کشورمان از جمله مازندران و گیلان دو نوع کشت برنج از نظر زمانی وجود دارد: کشت اول و کشت دوم برنج در شمال. زمان کاشت اول در هر دو استان یکسان بوده و از اوایل بهار آغاز می‌شود.

در ابتدای فصل بهار، دمای هوا پایین‌تر بوده و میزان تبخیر آب کمتر است در نتیجه نشاء‌ها کمتر دچار آسیب‌دیدگی می‌شوند.

برنج‌هایی که در کشت اول کاشته می‌شوند در اواسط تابستان زمان برداشت آن‌ها فرا می‌رسد. زمان کاشت دوم دقیقاً بعد از برداشت کشت اول است و زمین مجدداً برای کشت برنج در شمال مهیا می‌شود. زمان برداشت برنج کشت دوم در اواسط پاییز است.

برای کاشت برنج در شمال در کشت اول از ارقام زودرس برنج مثل طارم و امراللهی استفاده می‌شود تا بلافاصله پس از برداشت امکان مهیا سازی زمین برای کشت دوم فراهم باشد. در غیر این صورت می‌توان از ارقام برنج دیررس مثل شیرودی و طارم دم سیاه استفاده کنید که کیفیت بالاتری دارند.

در کشت دوم پس از برداشت برنج کشت اول شالیزار را شخم زده و آن را دوباره آبگیری می‌کنند، سپس عمل نشاءکاری را انجام می‌دهند. برنج کاشت دوم بیشتر در مازندران کشت می‌شود.

داشت و برداشت برنج در مناطق شمالی کشور

بعد نشاءکاری باید به مدت یک ماه، شالیزارها را به‌صورت غرقابی آبیاری کرد و سپس به‌صورت تناوبی عمل آبیاری را انجام داد و اقدامات لازم جهت مبارزه با علف‌های هرز از قبیل وجین اول و دوم را انجام داد.

در مرحله داشت می‌توان از کودهای آلی و شیمیایی برای رشد بهتر برنج استفاده نمود. با رسیدن زمان برداشت برنج باید عمل آبیاری قطع شود تا زمین خشک شود.

زمان برداشت برنج در کشت برنج در شمال بسته به نوع خاک، شرایط آب‌وهوایی، رقم برنج و منطقه تحت کشت برنج متفاوت است. می‌توان برای برداشت برنج از دو روش دستی و ماشین‌آلات تخصصی مثل کمباین استفاده نمود.

کلام پایانی

غالب برنج مصرفی کشور در مناطق شمالی از جمله گیلان و مازندران کشت می‌شود. روش کاشت برنج در شمال اصول و قواعد خاص خود را دارد.

معمولاً کشت برنج در شمال از نظر زمانی در دو مرحله کشت اول و کشت دوم صورت می‌گیرد. در این نوشته از آشا اگری راهنمای کشت برنج در شمال را به‌صورت گام‌به‌گام برای شما ذکر کردیم.