معرفی روش‌های کنترل علف‌های هرز گندم

کنترل علف‌های هرز گندم یکی از چالش‌های اساسی در زراعت این محصول به شمار می‌رود که می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر عملکرد محصول و کیفیت نهایی آن داشته باشد.

علف‌های هرز علاوه بر رقابت بر سر منابع حیاتی مانند آب، نور و مواد مغذی، با ایجاد محیطی مناسب برای آفات و بیماری‌ها، تهدیدی جدی برای زراعت گندم هستند؛ بنابراین، یافتن روش‌های مؤثر برای کنترل این علف‌های هرز اهمیت ویژه‌ای دارد.

در این مقاله از آشا اگری به بررسی انواع روش‌های کنترل علف‌های هرز در زراعت گندم شامل روش‌های شیمیایی، مکانیکی و مدیریت زراعی می‌پردازیم و لیستی از مهم‌ترین علف‌های هرز گندم را معرفی می‌کنیم.

انواع علف‌های هرز مزارع گندم

علف‌های هرز از مؤثرترین عوامل کاهش کیفیت و کمیت محصولات زراعی مختلف از جمله گندم هستند. خسارت علف‌ هرز گندم در ایران را حدود ۲۳ درصد برآورد کرده‌اند. علف‌های هرز برای به‌دست‌آوردن منابع از جمله آب، مواد غذایی و نور با گندم‌ها وارد رقابت می‌شوند.

علف‌های هرز گندم آبی در کشور ایران حدود ۴۰۰ گونه هستند و در این میان گونه‌های زیر به ترتیب مهم‌ترین علف‌های هرز پهن برگ مزارع گندم هستند:

• هفت‌بند
• خردل وحشی
• ازمک
• بی‌تی‌راخ
• تلخه
• خاکشیر
• خاکشیر تلخ، گل گندم
• آناغالیس
• ماشک
• شلمی
• خلروحشی

همچنین از مهم‌ترین علف‌های هرز با برگ‌های کشیده در مزارع آبی کشور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• یولاف وحشی زمستانه
• خونی واش کوچک
• جودره
• جو وحشی
• علف پشمکی
• چاودار
• گیج دانه

گونه‌های پیچک صحرایی، خارشتر، خارلته، گلرنگ وحشی، گاوچاق کن، تلخ‌بیان و سلمه تره نیز از مهم‌ترین علف های مزاحم هنگام برداشت گندم هستند. حدود ۷۵ درصد از علف‌های هرز گندم به خانواده گیاهی گندمیان، شب‌بو، کاسنی، باقالا، پیچک و سلمه تعلق دارند.

مدیریت و راهکارهای مختلف کنترل علف‌های هرز گندم

عوامل مختلفی چون عدم رعایت تناوب زراعی، عدم استفاده به موقع از سموم علف کش، فرسوده بودن ادوات سم‌پاشی، عدم نظارت بر شیوه سم‌پاشی و مقاوم شدن علف‌های هرز از جمله عواملی هستند که اثر مخرب علف هرز گندم را دوچندان می‌کنند.

پیش از پیاده‌سازی اقدامات مکانیکی زراعی و شیمیایی باید در نظر داشت که ساده‌ترین و مؤثرترین روش کنترل علف‌های هرز گندم پیشگیری از آلودگی مزرعه است. با این روش علاوه بر کاهش هزینه کنترل، مدیریت این دسته از گیاهان نیز در سیستم زراعی آسان‌تر می‌شود.

بازدید مکرر و دیده بانی از مزرعه نیز برای جلوگیری از گسترش آلودگی علف هرز گندم باید در اولویت قرار داده شود. به این منظور باید حداقل دو بار در سال در ماه‌های آخر زمستان و تابستان از مزرعه بازدید کرد و علف‌های هرزی که از محصول قبلی به جا مانده و قادر به ریزش بذر هستند را شناسایی و مدیریت کرد.

اقدامات بهداشتی در راستای مدیریت علف هرز گندم

• بوجاری صحیح و رعایت مسائل قرنطینه‌ای
  یکی از روش‌های آلودگی مزارع گندم به علف‌های هرز، کاشتن بذرهای گندم آلوده است. در صورت انجام ندادن بوجاری، بذر علف‌های هرز گندم مانند تلخه، پیچک، شیرین بیان و چاودار در مزارع گندم افزایش پیدا می‌کند، بنابراین کشاورزان باید در مرحله اول از بذرهای گواهی شده استفاده کنند و مقررات قرنطینه‌ای را رعایت نمایند.
• عدم آلودگی کودهای حیوانی به بذور علف‌های هرز
  به‌منظور عدم آلودگی باید از کودهای دامی پوسیده استفاده کرد. برای آشنایی بیشتر با بهترین «کود دامی برای گندم» مقاله پیوست شده را مطالعه کنید.
• عدم آلودگی ماشین‌آلات به بذور علف‌های هرز
  ماشین‌آلات باید قبل از ورود به مزرعه گندم کاملاً تمیز و ضدعفونی و عاری از هر گونه بذر علف هرز گندم باشند.
• پیشگیری از آلودگی حواشی مزرعه
  وجین و حذف بوته‌های رشد کرده در حواشی مزارع گندم از اهمیت بالایی برخوردار است. برای پیشگیری از تولید بذر و پیشروی بذور علف‌های هرز گندم به داخل مزرعه باید اقدام به ازبین‌بردن زودهنگام علف‌های هرز در حاشیه مزارع کرد.

کنترل مکانیکی علف‌های هرز گندم

برای کنترل علف‌های هرز گندم، می‌توان از روش‌های مکانیکی و زراعی استفاده کرد. در کنترل مکانیکی، خاک‌ورزی اولیه در پاییز برای از بین بردن علف‌های هرز و بهبود رشد گندم انجام می‌شود. شخم زمین پس از آبیاری نیز می‌تواند جوانه‌زنی علف‌های هرز را تحریک کرده و با شخم آن‌ها را از بین ببرد.

در مدیریت زراعی، استفاده از بذرهای سالم و درشت، رعایت تناوب زراعی با کشت گیاهانی مانند کلزا و ذرت، و انتخاب تاریخ کشت مناسب باعث تقویت رقابت گندم و کاهش علف‌های هرز می‌شود.

همچنین، تراکم مناسب بوته‌ها و فاصله ردیف‌ها تأثیر بسزایی در جلوگیری از استقرار علف‌های هرز دارند. اگر می‌خواهید بدانید تراکم مناسب کاشت گندم چقدر است و «در هر هکتار چند کیلو گندم باید کاشت» مقاله پیوست شده را مطالعه کنید.

روش‌های آبیاری نیز مهم‌اند؛ آبیاری غرقابی باعث افزایش تراکم علف‌های هرز می‌شود، در حالی که آبیاری جوی و پشته یا تحت‌فشار تراکم کمتری از علف‌های هرز دارد. ما در مقاله «بهترین روش آبیاری گندم» در مورد نیاز آبی گندم و انواع روش‌های آبیاری نکات ارزنده‌ای را بیان کرده‌ایم.

استفاده از کودهای زیستی حاوی قارچ‌های میکوریز نیز با افزایش عملکرد گندم، مقاومت گیاه را بهبود می‌بخشد و رشد علف‌های هرز را کاهش می‌دهد.

در نهایت، رعایت روش‌های مناسب کاشت، کوددهی و آبیاری علاوه بر افزایش عملکرد گندم، موجب کاهش خسارت علف‌های هرز در مزارع می‌شود. در خصوص نیازهای کودی گندم و بهترین کود برای استفاده در هر مرحله از رشد این گیاه در کشت آبی و دیم می‌توانید مقاله «برنامه کودی گندم» را مطالعه کنید.

مدیریت شیمیایی علف‌های هرز گندم

گندم‌کاران بسته به هزینه زمان و شرایط لازم می‌توانند از زمان پنجه‌زدن تا ساقه رفتن گندم از علف‌کش‌های مناسب استفاده کنند. در صورت رعایت زمان میزان مصرف و شیوه کاربرد صحیح علف‌کش‌ها می‌توان بدون آسیب به گیاه علف‌های هرز گندم را کنترل کرد در غیر این صورت کاربرد علف‌کش‌ها نه‌تنها باعث افزایش بازدهی محصول نمی‌شود؛ بلکه ممکن است با ایجاد خسارت عملکرد گندم را نیز کاهش دهد.

از کاربرد علف‌کش‌ها در شرایط یخ‌بندان، شرایط مه صبحگاهی، شبنم، درجه‌حرارت‌های بسیار بالا، تنش‌های شدید خشکی و وجود بیماری پرهیز کنید. برای مخلوط کردن سموم و سم‌پاشی مزارع از آب‌های زلال و فاقد رسوبات سنگین استفاده کنید. در ادامه کاربرد دقیق دوز زمان مصرف برای کنترل علف‌های هرز پهن‌برگ و باریک برگ در جداول زیر ذکر شده است:

علف‌کش‌های مناسب برای کنترل علف‌های هرز گندم پهن‌برگ

علف‌کش‌های مناسب برای کنترل علف‌های هرز گندم باریک برگ

علف‌کش‌های دو‌منظوره (مناسب هر دو نوع پهن‌برگ و باریک برگ)

سخن پایانی

علف‌های هرز گندم یکی از عوامل زیان‌آور در مزارع گندم محسوب می‌شوند و در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌توانند خسارات اقتصادی قابل‌توجهی به کشاورزان وارد کنند.

به کارگیری روش‌های زراعی به همراه استفاده مناسب و بموقع از علف‌کش‌ها، می‌تواند تأثیر بسزایی در افزایش تولید و تناژ گندم داشته باشد. اگر در مورد نکات مطرح‌شده سوالی دارید، خوشحال می‌شویم که در بخش کامنت‌ها با ما درمیان بگذارید.

مطالب مرتبط

سوال متداول