کشت گوجه فرنگی فرآیندی حساس است و برای اطمینان از رشد سالم و حداکثری این محصول پرطرف‌دار، باید نیاز آبی گوجه فرنگی را تشخیص داد و اقدام به آبیاری به روش اصولی و در زمان درست کرد.
انتخاب روش صحیح آبیاری گوجه فرنگی و رعایت شیوه‌های برتر برای تولید موفق گوجه فرنگی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ زیرا در غیر این صورت تمام زحمات کشاورز هدر می‌رود.
به همین منظور در این مقاله از آشا اگری به معرفی روش‌های مختلف آبیاری گوجه فرنگی با تمرکز بر مزایای آبیاری قطره‌ای می‌پردازیم و در خصوص بهترین زمان و میزان آبیاری گوجه فرنگی نکاتی را بیان می‌کنیم.
خلاصه مقاله روش آبیاری گوجه فرنگی عامل مهمی برای رشد و توسعه این گیاه زراعی است. زمان‌بندی صحیح و مقدار مناسب آب، همچنین استفاده از روش‌های آبیاری مناسب مثل آبیاری قطره‌ای می‌تواند باعث افزایش عملکرد و کیفیت محصول شود. کنترل رطوبت خاک و شناسایی نیاز آبی گوجه فرنگی در هر یک از مراحل رشد نیز برای رشد سالم گوجه‌فرنگی بسیار حیاتی است. |
انواع روش‌های آبیاری گوجه فرنگی
انتخاب بهترین روش آبیاری گوجه فرنگی به موارد مختلفی از جمله شرایط اقلیمی و آب‌وهوایی، نیروی کار و تجهیزات موجود، نوع خاک، میزان و کیفیت آب در دسترس، بودجه کشاورز، اندازه و شکل زمین کشاورزی یا گلخانه گوجه فرنگی بستگی دارد.
در ادامه به معرفی روش‌های سنتی و مدرن آبیاری گوجه فرنگی پرداخته و مهم‌ترین مزایا و معایب هر یک را بررسی می‌کنیم:
روش‌های سنتی آبیاری گوجه فرنگی
از مهم‌ترین روش‌های سنتی رایج برای آبیاری گوجه فرنگی می‌توان به روش جوی و پشته اشاره کرد. در کشت‌های گوجه فرنگی با مساحت کم اغلب از روش سنتی جوی و پشته استفاده می‌کنند.
در این روش آبیاری گوجه فرنگی ابتدا باید روی زمین کشاورزی جویی‌های کوچک ایجاد کرده و هنگام آبیاری این جوی‌ها پر از آب می‌شوند. در واقع به محل عبور آب جوی و خاک بالا آمده در دو طرف جوی پشته می‌گویند.
در این روش باید نشاهای گوجه فرنگی را از زمین خزانه یا بستر کشت مورد نظر خارج کرده و در جوی‌ها بکارید. مدت زمان آبیاری گوجه فرنگی دوره‌های آبیاری در این روش بسته به مواردی چون شرایط آب و هوایی، مرحله رشدی گوجه فرنگی، نوع خاک و مقدار تبخیر و تعرق متفاوت است.
اما به طور کلی دوره آبیاری در این روش آبیاری گوجه فرنگی بین ۵ تا ۱۰ روز است. علاوه بر ناکارآمدی در مصرف آب، چالش‌هایی مانند آبگرفتگی و شرایط نامطلوب قبل و بعد از آبیاری را نیز به همراه دارد. شسته شدن آب و مواد مغذی نیز از معایب عمده این روش آبیاری است.
روش‌های مدرن آبیاری گوجه فرنگی
امروزه با توجه به کمبود منابع آبی خصوصاً در کشور ایران و همچنین افزایش تولید محصولات کشاورزی با افزایش جمعیت، جهت تولید محصولاتی باکیفیت و مشتری‌پسند و صرفه‌جویی در مصرف آب باید روش‌های مدرن آبیاری را جایگزین روش‌های سنتی کرد. در ادامه به معرفی دو مورد از بهترین روش‌های آبیاری مدرن در کشت گوجه فرنگی می‌پردازیم:
آبیاری قطره‌ای گوجه فرنگی
کارآمدترین و مؤثرترین روش برای آبیاری بوته گوجه فرنگی آبیاری قطره ای است که آب را مستقیماً به ناحیه ریشه می‌رساند، هدر رفت آب را به حداقل می‌رساند و باعث رشد سالم گیاه می‌شود.
در این روش با حداقل ضایعات و حداکثر دقت، می‌توان بهترین نتایج را به دست آورد و بازگشت سرمایه به بهترین وجه ممکن تضمین می‌شود.
مزایای آبیاری قطره ای گوجه فرنگی
آبیاری قطره ای به‌عنوان یکی از کارآمدترین روش‌ها برای آبیاری بوته گوجه فرنگی مطرح شده است. این روش آبیاری گوجه فرنگی مزایای متعددی را ارائه می‌دهد که به بازده بالاتر و تولید پایدارتر کمک می‌کند. در ادامه برخی از مهم‌ترین مزایای آبیاری قطره ای گوجه فرنگی را بررسی می‌کنیم.
- صرفه‌جویی در مصرف آب
سیستم‌های آبیاری قطره‌ای می‌توانند تا 50 درصد بیشتر از روش‌های آبیاری سنتی مانند جوی و پشته در مصرف آب صرفه‌جویی کنند و آن را به گزینه‌ای سازگار با محیط زیست تبدیل کنند.
با قطره چکان‌های دبی، آب بر اساس نیاز گیاه گوجه فرنگی و دقیقاً در جایی که نیاز است مصرف می‌شود. در این روش آبیاری گوجه فرنگی، آب ناخواسته و بدون برنامه‌ریزی بین ردیف‌ها وارد نشده و شاهد آبشویی، آسیب به گیاه و بروز بیماریهای قارچی نخواهیم بود. همچنین امکان تنظیم میزان آب دهی و زمان آبیاری نیز فراهم است. - افزایش عملکرد گوجه فرنگی
مطالعات نشان داده که آبیاری قطره ای گوجه فرنگی می‌تواند عملکرد گوجه فرنگی را 20 تا 90 درصد، بسته به منطقه و شرایط رشد، افزایش دهد. - کاهش بیماری و آفات
گوجه فرنگی در برابر بیماریهای برگی از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است. آبیاری قطره ای گوجه فرنگی، مقدار مناسبی از آب را به ریشه گیاه می‌رساند و از جمع شدن آب روی برگ‌ها جلوگیری می‌کند. آبیاری قطره ای با رساندن مستقیم آب به ناحیه ریشه، احتمال بروز بیماریهای شاخ‌وبرگ و هجوم آفات مرتبط را کاهش می‌دهد. - افزایش کارایی کود
آبیاری قطره ای گوجه فرنگی امکان استفاده دقیق از کودها مانند کود هیومیک اسید برای گوجه فرنگی را فراهم می‌کند و باعث می‌شود که مواد مغذی مستقیماً به منطقه ریشه برسند و در نتیجه باعث جذب بهتر مواد مغذی و کاهش هدر رفت کود می‌شود.
از دیگر مزایای روش قطره ای می‌توان به کاهش رشد علف‌های هرز، کاهش هزینه نیرو انسانی، تولید در هکتار را چندین برابر افزایش و کیفیت محصول تولیدی را افزایش می‌دهد.
آبیاری بارانی گوجه فرنگی
در روش آبیاری بارانی که یکی از انواع روش‌های آبیاری تحت‌فشار است، آب از طریق شبکه‌ای از لوله‌ها و آبپاش‌ها، اغلب از طریق آبیاری مرکزی توزیع می‌شود و پوشش یکنواختی را در سراسر مزرعه فراهم می‌کند.
آبیاری بارانی اغلب کارآمدتر از آبیاری جوی و پشته‌ای است، اما ممکن است خطر بیماریهای مختلف مثل بیماریهای قارچی و لکه خاکستری برگ را به دلیل مرطوب بودن برگ‌ها افزایش دهد.
اگرچه در این روش آب به طور یکپارچه‌تری توزیع می‌شود؛ اما آبیاری بارانی به‌ناچار کل مزرعه را بدون توجه به ردیف‌های گیاه یا منطقه ریشه مربوطه، آبیاری می‌کند.
گوجه‌فرنگی‌ها به مرطوب شدن شاخ‌وبرگ حساس هستند و دقت پایین آبپاش‌ها آن را به گزینه‌ای کمتر ایده‌آل خصوصاً در مقایسه با روش آبیاری قطره‌ای تبدیل می‌کند. معمولاً دوره آبیاری گوجه در روش بارانی بین ۱۰-۱۴ روز متغیر است.
لازم به ذکر است که در این روش نیز می‌توانید از کودهایی همچون بهترین کود افزایش گلدهی گوجه فرنگی همراه با آبیاری مزرعه استفاده کنید و گیاه قادر است عناصر را هم از طریق روزنه‌های برگ و ساقه و هم از طریق ریشه جذب کند.
تشخیص نیاز آبی گوجه فرنگی
ساده‌ترین راه برای تشخیص نیاز آبی گیاه این است که یک توده خاک از بستر در عمق حدود 10 سانتی متر برداشته شود.
توده باید به راحتی تشکیل شود و همچنین هنگام فشار دادن به راحتی از بین می رود. اگر خاک خیلی شل یا بسیار متراکم باشد ، باید دفعات آبیاری را اصلاح کرد و بر این اساس مقدار آب را کاهش یا افزایش داد. علائم کم آبیاری در گوجه فرنگی عبارتند از:
- توقف رشد
- خاک خشک
- کاهش گلدهی
- برگ‌های پژمرده در صبح
- پیچ خوردن برگ‌های گوجه فرنگی
- کاهش جذب کلسیم و سوختگی گلگاه
اگر متوجه این علائم شدید، سعی کنید مقدار آبیاری را کمی افزایش دهید. علائم آبیاری بیش از حد در گوجه فرنگی عبارتند از:
- برگ‌های زرد
- خاک خیس
- تأخیر در گلدهی
- بروز علائم بیماری
- ریشه‌های تیره یا گل آلود
- میوه ترک خورده یا پوسیده
اگر متوجه این علائم شدید، مقدار آبیاری را کاهش دهید. در روش‌های مدرن آبیاری برای تشخیص نیاز آبیاری و میزان آبیاری گوجه فرنگی از وسیله‌ای به نام تانسیومتر استفاده می‌کنند.
تانسیومتر را در عمق‌های مختلف در مراحل مختلف رشدی گیاه نصب می‌کنند و این دستگاه میزان رطوبت خاک را نشان می‌دهد. روش آبیاری قطره‌ای برای تشخیص فاصله بین دو آبیاری نیز می‌توان از این دستگاه استفاده کرد.
میزان گسترش ریشه گوجه فرنگی نیز نقش مهمی در تعیین میزان آبیاری گوجه فرنگی دارد. اگر رشد و گسترش ریشه زیاد باشد و خاک نیز از ظرفیت نگهداری آب بالای برخوردار باشد، می‌توان مدت زمان آبیاری گوجه فرنگی را طولانی‌تر کرد و در فواصل زمانی بیشتری عمل آبیاری را انجام داد.
در این موارد فاصله آبیاری گوجه فرنگی می‌تواند ۱۰ تا ۱۴ روز باشد؛ ولی در صورتی که سیستم ریشه گوجه فرنگی سطحی باشد، باید فاصله بین دو آبیاری بیشتر از ۵ روز نشود.
بهترین زمان آبیاری گوجه فرنگی
نياز آبى گوجه فرنگى با توجه مراحل مختلف رشد، متفاوت است. از کاشت گوجه فرنگی تا زمان جوانه‌زنی و شروع تشکیل میوه، نياز آبى افزایش می‌یابد و در مرحله رشد میوه گوجه فرنگی، زمانی است که گیاه به بیشترین میزان آبیاری نیاز دارد.
زمانی که میوه‌ها می‌رسند نیاز به آبیاری کمتری است. اگر زمان آبيارى گوجه فرنگی هنگام برداشت به تأخیر افتد، باعث افت كيفيت و پوسيدگى گوجه فرنگی می‌شود.
بهترین زمان آبیاری گوجه فرنگی در طول روز، صبح زود است؛ زیرا در طول روز گیاه قادر به تحمل هوای گرم است. به‌هیچ‌عنوان، آبیاری بوته گوجه فرنگی را هنگام ظهر انجام ندهید؛ زیرا در این زمان ریشه‌های گیاه سیراب نشده و آثار مخرب تشنگی روی گیاه ظاهر می‌شوند.
بیشترین نیاز آبی گوجه فرنگی زمانی است که هوا بسیار گرم بوده و تبخیر و تعریق در بالاترین حد خود قرار دارد.
آبیاری گوجه فرنگی در زمان گلدهی
آبیاری گوجه فرنگی در زمان گلدهی اغلب کاهش می‌یابد؛ زیرا آبیاری زیاد باعث ریزش گل‌های زردرنگ گوجه می‌شود.
آبیاری نشا گوجه فرنگی
هنگام انتقال نشاء گوجه فرنگی به زمین کشاورزی، باید اقدام به آبیاری نشا گوجه فرنگی کنید و مرتباً رطوبت خاک را کنترل کنید و زمانی که نشاء خشک شد دوباره اقدام به آبیاری کنید.
دقت داشته باشید که آبیاری منظم در این دوران مهم است. همچنین درنظر داشته باشید که پس از تثبیت ریشه، در آبیاری زیاده‌روی نکنید زیرا باعث رشد کاذب گیاه می‌شود.
آبیاری گوجه فرنگی در گلدان و خانه
گوجه‌فرنگی‌هایی که در گلدان کشت می‌شوند به آبیاری بیشتری در مقایسه با گوجه‌فرنگی‌های مزرعه نیاز دارند. مقدار آبیاری گوجه فرنگی در گلدان، یک یا دو بار در روز است.
هنگام آبیاری گوجه فرنگی در خانه، تا زمانی که متوجه شوید رطوبت از سوراخ‌های زهکشی گلدان خارج می‌شود، آبیاری را ادامه دهید. همیشه مطمئن باشید که خاک را مرطوب نگه دارید؛ اما خیس و اشباع از آب نباشد. گیاه بالغ گوجه فرنگی روزانه به حدود 3.5 تا 4 لیتر آب نیاز دارد.
درست مانند گوجه فرنگی‌هایی که در مزرعه پرورش می‌دهید، برای آبیاری گوجه فرنگی در خانه نیز باید حتماً خاک را آبیاری کنید و از آبیاری برگ‌ها پرهیز کنید. حتی می‌توانید یک سیستم آبیاری قطره‌ای برای آبیاری گوجه فرنگی در گلدان و بسترهای برجسته ایجاد کنید.
سخن پایانی
مدیریت صحیح آبیاری گوجه فرنگی نقش مهمی در رسیدن به بالاترین میزان عملکرد و کیفیت دارد. نیاز آبی گوجه فرنگی در مراحل مختلف رشد متفاوت است.
در این مقاله در خصوص انواع روش‌های آبیاری گوجه فرنگی و مزایا و معایب هر یک، زمان‌بندی آبیاری و مقدار آب موردنیاز جهت آبیاری گوجه فرنگی پرداختیم.
اگر در آبیاری گوجه‌فرنگی دقت کنیم و نکات مذکور را رعایت کنید، می‌توانید به عملکرد بهتری دست یابید و در نهایت محصول با کیفیتی و بازارپسندی تولید کنید.
مطالب مرتبط
| کود ده ایکس شوک از جمله کودهای کامل و بسیار موثر است که می‌تواند در تمام مراحل رشد گوجه، نیازهای تعذیه‌ای آن را برطرف سازد. برای آشنایی بیشتر مقاله «کود ده ایکس شوک برای گوجه فرنگی» را مطالعه کنید. عنصر کلسیم یکی از عناصر ریز مغذی ضروری برای جلوگیری از عارضه پوسیدگی گلگاه در گوجه فرنگی است. برای اطلاع از مزایا و زمان مصرف آن توصیه می‌کنیم مقاله «کود کلسیم برای گوجه فرنگی» را مطالعه کنید. کودهای حیوانی مانند کودهای گوسفندی، گاوی و مرغی هرکدام فواید زیادی را برای گوجه فرنگی به همراه دارند. برای آشنایی با مزایا و معایب هر کدام توصیه می‌کنیم مقاله «کود حیوانی برای گوجه فرنگی» را مطالعه کنید. |
سؤال متداول
نیاز آبی روزانه یک گیاه گوجه فرنگی بالغ در روز چقدر است؟
یک گياه گوجه‌فرنگی بالغ به طور متوسط، به 5/1 تا 2 ليتر آب در روز نياز دارد.
بهترین سیستم آبیاری گوجه فرنگی برای گلخانه چیست؟
بهترین سیستم آبیاری گوجه فرنگی در گلخانه، سیستم آبیاری قطره‌ای مجهز به ابزارهای کودآبیاری است.
بیشترین نیاز آبی گوجه فرنگی در کدام مرحله رشد است؟
نياز آبى گوجه فرنگی از جوانه‌زنى تا شروع مرحله تشكيل ميوه افزايش یافته و در مرحله رشد ميوه‌ها به بیشترین حد خود می‌رسد.
