کشت گوجه فرنگی فرآیندی حساس است و برای اطمینان از رشد سالم و حداکثری این محصول پرطرف‌دار، باید نیاز آبی این گیاه را تشخیص داد و اقدام به آبیاری به روش اصولی و در زمان درست کرد.
آبیاری گوجه فرنگی در زمان گلدهی، در مرحله رشد نشا و همچنین تشکیل میوه از اهمیت زیادی برخوردار است که ما در این مقاله به بررسی تمام نکات آن و همچنین مدت زمان آبیاری گوجه فرنگی در روش‌های مختلف پرداخته‌ایم. بنابراین اگر می‌خواهید بدانید بوته گوجه فرنگی را چگونه آبیاری کنیم و با فوت و فن آن آشنا شوید، در ادامه با ما همراه باشید.
| خلاصه مقاله روش آبیاری گوجه فرنگی عامل مهمی برای رشد و توسعه این گیاه زراعی است. زمان‌بندی صحیح و مقدار مناسب آب، همچنین استفاده از روش‌های آبیاری مناسب مثل آبیاری قطره‌ای می‌تواند باعث افزایش عملکرد و کیفیت محصول شود. آبیاری گوجه فرنگی در زمان گلدهی بهتر است به صورت منظم و با استفاده از روش‌هایی مانند سیستم آبیاری قطره‌ای انجام شود. |
انواع روش‌های آبیاری گوجه فرنگی
انتخاب بهترین روش آبیاری گوجه فرنگی به موارد مختلفی از جمله شرایط اقلیمی و آب‌وهوایی، نیروی کار و تجهیزات موجود، نوع خاک، میزان و کیفیت آب در دسترس، بودجه کشاورز، اندازه و شکل زمین کشاورزی یا گلخانه گوجه فرنگی بستگی دارد.
در ادامه به معرفی روش‌های سنتی و مدرن آبیاری گوجه فرنگی پرداخته و مهم‌ترین مزایا و معایب هر یک را بررسی می‌کنیم:
طرز آبیاری گوجه فرنگی به صورت سنتی
از مهم‌ترین روش‌های سنتی رایج برای آبیاری گوجه فرنگی می‌توان به روش جوی و پشته اشاره کرد. در کشت‌های گوجه فرنگی با مساحت کم اغلب از روش سنتی جوی و پشته استفاده می‌کنند.
در این روش آبیاری گوجه فرنگی ابتدا باید روی زمین کشاورزی جویی‌های کوچک ایجاد کرده و هنگام آبیاری این جوی‌ها پر از آب می‌شوند. در واقع به محل عبور آب جوی و خاک بالا آمده در دو طرف جوی پشته می‌گویند.
در این روش باید نشاهای گوجه فرنگی را از زمین خزانه یا بستر کشت مورد نظر خارج کرده و در جوی‌ها بکارید. مدت زمان آبیاری گوجه فرنگی دوره‌های آبیاری در این روش بسته به مواردی چون شرایط آب و هوایی، مرحله رشدی گوجه فرنگی، نوع خاک و مقدار تبخیر و تعرق متفاوت است.
اما به طور کلی دوره آبیاری در این روش آبیاری گوجه فرنگی بین ۵ تا ۱۰ روز است. علاوه بر ناکارآمدی در مصرف آب، چالش‌هایی مانند آبگرفتگی و شرایط نامطلوب قبل و بعد از آبیاری را نیز به همراه دارد. شسته شدن آب و مواد مغذی نیز از معایب عمده این روش آبیاری است.
روش‌های مدرن آبیاری گوجه فرنگی
امروزه با توجه به کمبود منابع آبی خصوصاً در کشور ایران و همچنین افزایش تولید محصولات کشاورزی با افزایش جمعیت، جهت تولید محصولاتی باکیفیت و مشتری‌پسند و صرفه‌جویی در مصرف آب باید روش‌های مدرن آبیاری را جایگزین روش‌های سنتی کرد. در ادامه به معرفی دو مورد از بهترین روش‌های آبیاری مدرن در کشت گوجه فرنگی می‌پردازیم:
آبیاری قطره‌ای گوجه فرنگی
کارآمدترین و مؤثرترین روش برای آبیاری بوته گوجه فرنگی آبیاری قطره ای است که آب را مستقیماً به ناحیه ریشه می‌رساند، هدر رفت آب را به حداقل می‌رساند و باعث رشد سالم گیاه می‌شود.
در این روش با حداقل ضایعات و حداکثر دقت، می‌توان بهترین نتایج را به دست آورد و بازگشت سرمایه به بهترین وجه ممکن تضمین می‌شود.
مزایای آبیاری قطره ای گوجه فرنگی
آبیاری قطره ای به‌عنوان یکی از کارآمدترین روش‌ها برای آبیاری بوته گوجه فرنگی مطرح شده است. این روش آبیاری گوجه فرنگی مزایای متعددی را ارائه می‌دهد که به بازده بالاتر و تولید پایدارتر کمک می‌کند. در ادامه برخی از مهم‌ترین مزایای آبیاری قطره ای گوجه فرنگی را بررسی می‌کنیم.
- صرفه‌جویی در مصرف آب
سیستم‌های آبیاری قطره‌ای می‌توانند تا 50 درصد بیشتر از روش‌های آبیاری سنتی مانند جوی و پشته در مصرف آب صرفه‌جویی کنند و آن را به گزینه‌ای سازگار با محیط زیست تبدیل کنند.
با قطره چکان‌های دبی، آب بر اساس نیاز گیاه گوجه فرنگی و دقیقاً در جایی که نیاز است مصرف می‌شود. در این روش آبیاری گوجه فرنگی، آب ناخواسته و بدون برنامه‌ریزی بین ردیف‌ها وارد نشده و شاهد آبشویی، آسیب به گیاه و بروز بیماریهای قارچی نخواهیم بود. همچنین امکان تنظیم میزان آب دهی و زمان آبیاری نیز فراهم است. - افزایش عملکرد گوجه فرنگی
مطالعات نشان داده که آبیاری قطره ای گوجه فرنگی می‌تواند عملکرد گوجه فرنگی را 20 تا 90 درصد، بسته به منطقه و شرایط رشد، افزایش دهد. - کاهش بیماری و آفات
گوجه فرنگی در برابر بیماریهای برگی از حساسیت بسیار بالایی برخوردار است. آبیاری قطره ای گوجه فرنگی، مقدار مناسبی از آب را به ریشه گیاه می‌رساند و از جمع شدن آب روی برگ‌ها جلوگیری می‌کند. آبیاری قطره ای با رساندن مستقیم آب به ناحیه ریشه، احتمال بروز بیماریهای شاخ‌وبرگ و هجوم آفات مرتبط را کاهش می‌دهد. - افزایش کارایی کود
آبیاری قطره ای گوجه فرنگی امکان استفاده دقیق از کودها را فراهم می‌کند و باعث می‌شود که مواد مغذی مستقیماً به منطقه ریشه برسند و در نتیجه باعث جذب بهتر مواد مغذی و کاهش هدر رفت کود می‌شود.
از دیگر مزایای روش قطره ای می‌توان به کاهش رشد علف‌های هرز، کاهش هزینه نیرو انسانی، تولید در هکتار را چندین برابر افزایش و کیفیت محصول تولیدی را افزایش می‌دهد.
آبیاری بارانی گوجه فرنگی
در روش آبیاری بارانی که یکی از انواع روش‌های آبیاری تحت‌فشار است، آب از طریق شبکه‌ای از لوله‌ها و آبپاش‌ها، اغلب از طریق آبیاری مرکزی توزیع می‌شود و پوشش یکنواختی را در سراسر مزرعه فراهم می‌کند.
آبیاری بارانی اغلب کارآمدتر از آبیاری جوی و پشته‌ای است، اما ممکن است خطر بیماریهای مختلف مثل بیماریهای قارچی و لکه خاکستری برگ را به دلیل مرطوب بودن برگ‌ها افزایش دهد.
اگرچه در این روش آب به طور یکپارچه‌تری توزیع می‌شود؛ اما آبیاری بارانی به‌ناچار کل مزرعه را بدون توجه به ردیف‌های گیاه یا منطقه ریشه مربوطه، آبیاری می‌کند.
گوجه‌فرنگی‌ها به مرطوب شدن شاخ‌وبرگ حساس هستند و دقت پایین آبپاش‌ها آن را به گزینه‌ای کمتر ایده‌آل خصوصاً در مقایسه با روش آبیاری قطره‌ای تبدیل می‌کند. معمولاً دوره آبیاری گوجه در روش بارانی بین ۱۰-۱۴ روز متغیر است.
لازم به ذکر است که در این روش نیز می‌توانید از کودهایی همچون بهترین کود افزایش گلدهی گوجه فرنگی همراه با آبیاری مزرعه استفاده کنید و گیاه قادر است عناصر را هم از طریق روزنه‌های برگ و ساقه و هم از طریق ریشه جذب کند.
مدت زمان آبیاری گوجه فرنگی
اکنون که با انواع روش‌های آبیاری گوجه فرنگی و مزایا و معایب هریک آشنا شده‌اید، بهتر است بدانید مدت زمان آبیاری گوجه فرنگی می‌تواند بسته به شرایط مختلفی متغیر باشد، اما به طور کلی:
- آبیاری قطره‌ای
برای سیستم قطره‌ای، معمولاً 30 تا 60 دقیقه آبیاری به ازای هر نوبت کافی است. این مدت زمان می‌تواند بسته به دبی آب قطره‌چکان‌ها و نیاز گیاه افزایش یا کاهش یابد. - آبیاری بارانی
مدت زمان آبیاری گوجه فرنگی در روش بارانی معمولاً بین 20 تا 60 دقیقه در هر نوبت آبیاری متغیر است. - آبیاری غرقابی
بسته به نوع خاک و نیاز گیاه، مدت زمان آبیاری غرقابی ممکن است بین 20 دقیقه تا 1 ساعت باشد. در این مدت، باید اطمینان حاصل شود که آب به خوبی به عمق ریشه‌ها نفوذ کرده است، اما به قدری طولانی نباشد که خاک کاملاً اشباع و ریشه‌ها خفه شوند.
فراموش نکنید که مدت زمان آبیاری گوجه فرنگی باتوجه به شرایط خاص مزرعه شما، مانند نوع خاک، نیاز گیاه، و شرایط آب و هوایی تنظیم می‌شود و ممکن است متغیر باشد.
بهترین زمان آبیاری گوجه فرنگی در مراحل مختلف
نياز آبى گوجه فرنگى با توجه مراحل مختلف رشد، متفاوت است. از کاشت گوجه فرنگی تا زمان جوانه‌زنی و شروع تشکیل میوه، نياز آبى افزایش می‌یابد و در مرحله رشد میوه گوجه فرنگی، زمانی است که گیاه به بیشترین میزان آبیاری نیاز دارد.
زمانی که میوه‌ها می‌رسند نیاز به آبیاری کمتری است. اگر زمان آبيارى گوجه فرنگی هنگام برداشت به تأخیر افتد، باعث افت كيفيت و پوسيدگى گوجه فرنگی می‌شود.
بهترین زمان آبیاری گوجه فرنگی در طول روز، صبح زود است؛ زیرا در طول روز گیاه قادر به تحمل هوای گرم است. به‌هیچ‌عنوان، آبیاری بوته گوجه فرنگی را هنگام ظهر انجام ندهید؛ زیرا در این زمان ریشه‌های گیاه سیراب نشده و آثار مخرب تشنگی روی گیاه ظاهر می‌شوند. بیشترین نیاز آبی گوجه فرنگی زمانی است که هوا بسیار گرم بوده و تبخیر و تعریق در بالاترین حد خود قرار دارد.
آبیاری گوجه فرنگی در زمان گلدهی
در مرحله گلدهی، گوجه‌فرنگی برای انجام فرآیندهای فیزیولوژیکی مانند فتوسنتز، تنظیم دما، انتقال مواد مغذی و در نهایت، تشکیل میوه، به مقدار کافی آب نیاز دارد. کمبود آب در این مرحله می‌تواند باعث کاهش تولید میوه، افت کیفیت محصول و حتی ریزش گل‌ها شود.
گیاهان در این مرحله نسبت به کمبود آب بسیار حساس هستند زیرا فرآیند تشکیل میوه‌ها و رشد اولیه آن‌ها به تأمین مناسب آب وابسته است. بنابراین ضروری است که آبیاری گوجه فرنگی در زمان گلدهی به شکلی اصولی انجام شود.
یکی از نگرانی‌های اصلی کشاورزان در مرحله گلدهی، احتمال ریزش گل‌ها به دلیل آبیاری نامناسب است. این نگرانی بجاست، اما باید توجه داشت که ریزش گل‌ها معمولاً به دلیل تنش‌های محیطی مانند خشکی یا تغییرات ناگهانی در شرایط رطوبتی و دمایی رخ می‌دهد، نه به دلیل آبیاری. در واقع، آبیاری منظم و مناسب در مرحله گلدهی گوجه فرنگی می‌تواند از تنش‌های گیاه جلوگیری کرده و به کاهش احتمال ریزش گل‌ها کمک کند.
در آبیاری گوجه فرنگی در زمان گلدهی، خاک باید مرطوب نگه داشته شود، اما از آبیاری بیش از حد و ایجاد آبگرفتگی در خاک باید پرهیز کرد، زیرا این شرایط ممکن است به پوسیدگی ریشه‌ها و مشکلات دیگر منجر شود. همچنین استفاده از سیستم‌های آبیاری قطره‌ای یا تحت فشار می‌توانند به گیاه اجازه دهند که آب را به صورت یکنواخت و کنترل‌شده دریافت کند.
آبیاری نشا گوجه فرنگی
هنگام انتقال نشاء گوجه فرنگی به زمین کشاورزی، باید اقدام به آبیاری نشا گوجه فرنگی کنید و مرتباً رطوبت خاک را کنترل کنید و زمانی که نشاء خشک شد دوباره اقدام به آبیاری کنید.
دقت داشته باشید که آبیاری منظم در این دوران مهم است. همچنین درنظر داشته باشید که پس از تثبیت ریشه، در آبیاری زیاده‌روی نکنید زیرا باعث رشد کاذب گیاه می‌شود. همچنین ما در مقاله «کاشت نشا گوجه» به بررسی مراحل کاشت نشا گوجه فرنگی و روش ابیاری آن در سینی نشا پرداخته‌ایم که می‌توانید مطالعه کنید.
آبیاری گوجه فرنگی در خانه و گلدان
گوجه‌فرنگی‌هایی که در گلدان کشت می‌شوند به آبیاری بیشتری در مقایسه با گوجه‌فرنگی‌های مزرعه نیاز دارند. مقدار آبیاری گوجه فرنگی در گلدان، یک یا دو بار در روز است.
هنگام آبیاری گوجه فرنگی در خانه، تا زمانی که متوجه شوید رطوبت از سوراخ‌های زهکشی گلدان خارج می‌شود، آبیاری را ادامه دهید. همیشه مطمئن باشید که خاک را مرطوب نگه دارید؛ اما خیس و اشباع از آب نباشد. گیاه بالغ گوجه فرنگی روزانه به حدود 3.5 تا 4 لیتر آب نیاز دارد.
درست مانند گوجه فرنگی‌هایی که در مزرعه پرورش می‌دهید، برای آبیاری گوجه فرنگی در خانه نیز باید حتماً خاک را آبیاری کنید و از آبیاری برگ‌ها پرهیز کنید. حتی می‌توانید یک سیستم آبیاری قطره‌ای برای آبیاری گوجه فرنگی در گلدان و بسترهای برجسته ایجاد کنید.
آبیاری بیش از حد گوجه فرنگی چه خطراتی دارد؟
آبیاری بیش از حد گوجه فرنگی می‌تواند به مشکلات جدی در رشد و تولید محصول منجر شود. اگرچه گوجه‌فرنگی به آب نیاز دارد، اما آبیاری زیاد می‌تواند اثرات منفی بر گیاه داشته باشد. در ادامه، به برخی از مشکلات و اثرات آبیاری بیش از حد گوجه‌فرنگی اشاره می‌کنم:
- پوسیدگی ریشه‌های بوتۀ گوجه فرنگی
- رشد قارچ‌ها و بیماری‌ها
- ترک خوردگی گوجه‌ها
- ریزش گل‌ها و میوه‌ها
- کاهش کیفیت و طعم گوجه
- افزایش حساسیت به تنش‌های محیطی
- کاهش تهویه خاک
اگر متوجه این علائم شدید، مقدار آبیاری را کاهش دهید. در روش‌های مدرن آبیاری برای تشخیص نیاز آبیاری و میزان آبیاری گوجه فرنگی از وسیله‌ای به نام تانسیومتر استفاده می‌کنند.
تانسیومتر را در عمق‌های مختلف در مراحل مختلف رشدی گیاه نصب می‌کنند و این دستگاه میزان رطوبت خاک را نشان می‌دهد. در روش آبیاری قطره‌ای برای تشخیص فاصله بین دو آبیاری نیز می‌توان از این دستگاه استفاده کرد.
تشخیص نیاز آبی گوجه فرنگی
ساده‌ترین راه برای تشخیص نیاز آبی گیاه این است که یک توده خاک از بستر در عمق حدود 10 سانتی متر برداشته شود.
توده باید به راحتی تشکیل شود و همچنین هنگام فشار دادن به راحتی از بین می رود. اگر خاک خیلی شل یا بسیار متراکم باشد ، باید دفعات آبیاری را اصلاح کرد و بر این اساس مقدار آب را کاهش یا افزایش داد. علائم کم آبیاری در گوجه فرنگی عبارتند از:
- توقف رشد
- خاک خشک
- کاهش گلدهی
- برگ‌های پژمرده در صبح
- پیچ خوردن برگ‌های گوجه فرنگی
- کاهش جذب کلسیم و سوختگی گلگاه
سخن پایانی
مدیریت صحیح آبیاری گوجه فرنگی نقش مهمی در رسیدن به بالاترین میزان عملکرد و کیفیت دارد. نیاز آبی گوجه فرنگی در مراحل مختلف رشد متفاوت است.
در این مقاله در خصوص انواع روش‌های آبیاری گوجه فرنگی و مزایا و معایب هر یک، زمان‌بندی آبیاری و مقدار آب موردنیاز جهت آبیاری گوجه فرنگی پرداختیم.
اگر در آبیاری گوجه‌فرنگی دقت کنیم و نکات مذکور را رعایت کنید، می‌توانید به عملکرد بهتری دست یابید و در نهایت محصول با کیفیتی و بازارپسندی تولید کنید.
مطالب مرتبط
| کود ده ایکس شوک از جمله کودهای کامل و بسیار موثر است که می‌تواند در تمام مراحل رشد گوجه، نیازهای تعذیه‌ای آن را برطرف سازد. برای آشنایی بیشتر مقاله «کود ده ایکس شوک برای گوجه فرنگی» را مطالعه کنید. عنصر کلسیم یکی از عناصر ریز مغذی ضروری برای جلوگیری از عارضه پوسیدگی گلگاه در گوجه فرنگی است. برای اطلاع از مزایا و زمان مصرف آن توصیه می‌کنیم مقاله «کود کلسیم برای گوجه فرنگی» را مطالعه کنید. کودهای حیوانی مانند کودهای گوسفندی، گاوی و مرغی هرکدام فواید زیادی را برای گوجه فرنگی به همراه دارند. برای آشنایی با مزایا و معایب هر کدام توصیه می‌کنیم مقاله «کود حیوانی برای گوجه فرنگی» را مطالعه کنید. |
سؤال متداول
نیاز آبی روزانه یک گیاه گوجه فرنگی بالغ در روز چقدر است؟
یک گياه گوجه‌فرنگی بالغ به طور متوسط، به 5/1 تا 2 ليتر آب در روز نياز دارد.
بهترین سیستم آبیاری گوجه فرنگی برای گلخانه چیست؟
بهترین سیستم آبیاری گوجه فرنگی در گلخانه، سیستم آبیاری قطره‌ای مجهز به ابزارهای کودآبیاری است.
بیشترین نیاز آبی گوجه فرنگی در کدام مرحله رشد است؟
نياز آبى گوجه فرنگی از جوانه‌زنى تا شروع مرحله تشكيل ميوه افزايش یافته و در مرحله رشد ميوه‌ها به بیشترین حد خود می‌رسد.
