چغندر پاییزه یکی از محصولات زراعی مهم و با ارزش غذایی بالا است که در بسیاری از نقاط جهان و در ایران در استان‌های خوزستان و گلستان کاشت می‌شود. این گیاه با قابلیت سازگاری بالا نسبت به شرایط آب و هوایی مختلف، به‌ویژه در مناطق دارای زمستان‌های ملایم، رشد می‌کند.
چغندر علاوه بر فواید غذایی، به خاطر ویژگی‌های خاص زراعی‌اش می‌تواند به بهبود کیفیت خاک و افزایش حاصلخیزی آن نیز کمک کند. در این مقاله، به بررسی مراحل کشت چغندر پاییزه، مراقبت‌های لازم و نحوه برداشت چغندر پاییزه خواهیم پرداخت تا کشاورزان و علاقه‌مندان به زراعت چغندر بتوانند از این محصول بهره‌وری بیشتری داشته باشند.
| خلاصه مقاله کشت چغندر قند پاییزه شامل مراحل کلیدی مانند انتخاب بذر مناسب، آماده‌سازی خاک و رعایت نکات مراقبتی است. زمان‌بندی دقیق کاشت و آبیاری بهینه نقش مهمی در افزایش کیفیت و بازدهی محصول دارد. با توجه به خواص این گیاه و اهمیت آن در تأمین نیازهای صنعت قند و شکر، رعایت روش‌های بهینه می‌تواند به موفقیت کشاورزان کمک کند. |
مزایای کشت چغندر پاییزه
کاشت چغندرقند در فصل پاییز دارای مزایای متعددی است که آن را به گزینه‌ای جذاب برای مزرعه‌داران تبدیل می‌کند. در ادامه به برخی از مزایای کشت پاییزه چغندر قند می‌پردازیم:
- استفاده بهینه از منابع آب
با کشت چغندرقند پاییزه، کشاورز می‌تواند به خوبی از نزولات آسمانی استفاده کند و بخشی از نیاز آبی مزرعه چغندر را از طریق بارندگی‌های پاییزه تأمین کند. در شرایطی که منابع آبی محدود باشد، کشت پاییزه اولویت دارد. - افزایش جذب نور خورشید
سطح برگ‌های گیاهان پاییزه به ویژه چغندرقند، قبل از ورود به فصل زمستان، توسعه یافته و چغندرهای پاییزه شاخص سطح برگ بیشتری را تجربه خواهند کرد. این تغییرات باعث می‌شود در بهار سال بعد، جذب نور خورشید برای گیاه بسیار مؤثرتر و بهتر انجام شود. - عملکرد بهتر در طول فرآیند رشد
تحقیقات نشان می‌دهند که چغندرقند پاییزه در مقایسه با انواع بهاره، به دلیل توسعه بهتر سطح برگ و دریافت بیشتر نور خورشید در طول هفته‌های اول رشد، 20 تا 30 درصد عملکرد بهتری دارد.
به طور کلی، کاشت چغندرقند در فصل پاییز نه تنها منجر به بهبود عملکرد و کیفیت محصول می‌شود، بلکه می‌تواند باعث صرفه‌جویی در منابع آب، افزایش درآمد و اشتغال زایی نیز گردد. همچنین کشت پاییزه چغندر نقش مثبتی در تناوب با سایر محصولات زراعی داشته و در طولانی مدت باعث حفظ حاصلخیزی خاک و کاهش آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز می‌شود و افزایش عملکرد سایر محصولات را نیز به دنبال دارد.
مراحل کشت پاییزه چغندرقند
پیش از این در مقاله «کاشت چغندر قند» در خصوص روش کاشت چغندر و مراحل آن به طور کامل صحبت کردیم. در ادامه به بررسی مراحل کاشت چغندرقند پاییزه و نکات مهم آن می‌پردازیم:
انتخاب رقم مناسب
چغندرقند گیاهی ۲ ساله است و در سال اول ریشه و در سال دوم ساقه و بذر تولید می‌کند. بعضی از بوته‌ها در سال اول به علت کاهش دما ساقه تولید می‌کنند که به این پدیده ساقه روی گفته می‌شود.
در کشت پاییزه چغندرقند رقم مناسب رقمی است که علاوه بر داشتن عملکرد و درصد قند بالا، نسبت به ساقه روی (بولتینگ) نیز مقاوم باشد؛ زیرا ساقه روی موجب فیبری و خشبی شدن ریشه و کاهش کیفیت چغندر قند می‌شود. از مهم‌ترین ارقام چغندر مناسب کشت پاییزه توان به رقم‌های مولتی ژرم «دز» و «BRI» و رقم‌های منوژرم «رسول» و «شریف» اشاره کرد.
آبیاری قبل از کاشت چغندر پاییزه
در کاشت پاییزه چغندر قند، یکی از عوامل محدود کننده، علف‌های هرز به ویژه در مناطق گرمسیر است. با انجام عملیات آبیاری قبل از کشت و سبز شدن بذور علف‌های هرز و سپس شخم و آماده‌سازی زمین، علاوه بر کاهش تراکم علف هرز در زمان سبز شدن محصول و در طول فصل رشد، بستر مناسبی برای کشت چغندر فراهم می‌شود.
آماده سازی بستر بذر برای کاشت چغندر پاییزه
انتخاب بستر مناسب کشت از عوامل مهم در کاشت چغندر قند پاییزه به حساب می‌آید. چغندر قند از ریشه‌های عمیقی برخوردار است و در مراحل شخم باید نکات زیر را مورد توجه قرار داد:
- استفاده از زیرشکن
- مدیریت بقایای گیاهی
- تهیه بستر قبل از کاشت بذر
- تسطیح خاک
مقدار بذر و عمق بذر برای کشت چغندر پاییزه
مقدار بذر برای کاشت چغندر قند پاییزه در واحد سطح، به نوع بذر بستگی دارد. برای مثال مقدار بذر منوژرم، سه يونيت در هكتار (هر يونيت حاوی صد هزار بذر است) و بذر پلی ژرم، 10-12 كيلوگرم در هكتار در نظر گرفته می‌شود. عمق کاشت بذر چغندرقند و 2.5 تا ۳ سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود. از کاشت بذر در عمق کمتر یا بیشتر پرهیز کنید چرا که باعث می‌شود بذر به خوبی سبز نشود.
فاصله ردیف کشت و بوته روی ردیف
مناسب‌ترین فاصله ردیف برای کشت بذر ۵۰ تا ۵۵ سانتی‌متر و فاصله بوته‌ها روی ردیف بعد از تنک کردن بین ۱۸ تا ۲۰ سانتی‌متر است. در کشت چغندرقند معمولاً مقدار بیشتری بذر مصرف می‌شود تا بعد از سبز شدن عمل تنک کردن به خوبی صورت گیرد. در زمان کاشت فاصله بذر بر روی دستگاه بذرکار باید روی ۹ تا ۱۰ سانتی‌متر تنظیم شود. تراکم مناسب برای چغندر قند نیز حدود ۱۰۰ هزار بوته در هکتار می‌باشد.
تغذیه چغندر قند پاییزه
مقدار کود مورد نیاز زمین کشاورزی برای کاشت چغندر قند پاییزه، باید بر اساس تجزیه خاک تعیین شود.
تغذیه مناسب چغندر قند در دوره‌های مختلف رشد آن از اهمیت بالایی برخوردار است. هر دوره رشدی نیازمند استفاده از کودهای خاصی است. کشاورزان باید در انتخاب کودها دقت زیادی داشته باشند تا ضمن تامین نیازهای تغذیه‌ای گیاه، کیفیت نهایی محصول نیز افزایش یابد. برای کسب اطلاعات دقیق‌تر و مشاهده کودهای مناسب برای افزایش عیار چغندر، می‌توانید به مقاله «کود برای افزایش عیار چغندر» مراجعه کنید.
در طول مراحل مختلف رشد چغندرقند، از مرحله کاشت تا برداشت، تأمین عناصر غذایی مورد نیاز موجب افزایش عملکرد و بهبود کیفیت محصول خواهد شد. به همین دلیل، توصیه می‌شود برای رسیدن به یک تغذیه اصولی و متعادل، کشاورزان با کارشناسان آشا اگری تماس بگیرند. این کارشناسان می‌توانند به شما در انتخاب بهترین کودها و برنامه‌های تغذیه‌ای کمک کنند تا از بهینه‌ترین روش‌ها بهره‌مند شوید و محصولی با کیفیت‌تر برداشت کنید.
آبیاری چغندر قند پاییزه
در کشت پاییزه چغندر قند، آبیاری‌ها را می‌توان به دو دوره آبیاری پاییزه و آبیاری بهاره تقسیم بندی کرد:
آبیاری پاییزه
در کشت پاییزه چغندرقند، دور آبیاری را باید بلافاصله بعد از کاشت چغندر آغاز کرد و تا شروع بارندگی‌ها ادامه داد. آبیاری اول را باید طوری انجام داد که پشته‌ها به طور کامل خیس شوند. این عمل باعث جذب بیشتر آب توسط بذر چغندرقند و سبز شدن یکپارچه آنها می‌شود. هدف از انجام آبیاری پاییزه، جوانه زنی بذر، سبز شدن گیاهچه‌ها و توسعه سایه انداز است. ۵ تا ۷ روز پس از آبیاری اول برای استقرار مناسب بوته‌های چغندر قند باید آبیاری دوم انجام شود.
آبیاری بهاره
آبیاری‌های بهاره چغندرقند با توجه به شرایط آب و هوای هر منطقه از اواسط اسفند ماه به بعد شروع شده و تا زمان برداشت ادامه دارد. در کشت پاییزه به علت تبخیر و تعرق در فصل پاییز و زمستان و همچنین وقوع بارندگی، تعداد آبیاری به وضعیت بارندگی در منطقه بستگی دارد. برای آشنایی بیشتر با نیاز آبی چغندر و سیستم‌های آبیاری مناسب برای چغندر می‌توانید مقاله «بهترین روش آبیاری چغندر» را مطالعه کنید.
زمان کاشت چغندر پاییزه
انتخاب زمان کاشت چغندر قند پاییزه در مناطق مختلف از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا کاشت زود هنگام باعث افزایش درصد ساقه روی و کاهش عملکرد کمی و کیفی چغندر قند و کاشت دیر هنگام نیز باعث کم شدن عملکرد ریشه و به تأخیر افتادن زمان برداشت خواهد شد.
علاوه بر این کاشت دیر هنگام چغندر قند ممکن است باعث بروز سرمازدگی و از بین رفتن مزرعه نیز خواهد شد. بروز سرمای زود هنگام همراه با افزایش طول مدت جوانه زنی، شرایط را برای شروع بیماری‌ها نیز مساعد کرده و استقرار بوته‌ها را کاهش می‌دهد.
همچنین به دلیل امکان وقوع بارندگی، عملیات داشت از جمله وجین و تنک دچار مشکل می‌شود. از معایب کاشت زود هنگام چغندر قند پاییزه نیز می‌توان به بروز آفاتی نظیر برگ‌خوار و طوقه برها اشاره کرد که نتیجه آن مصرف بیشتر سموم و افزایش هزینه‌ها و آلودگی محیط زیست است.
چنانچه قصد کاشت چغندر در سایر فصول را دارید توصیه می‌کنیم از نکات مقاله «زمان کاشت چغندر» استفاده کنید. در جدول زیر می‌توانید زمان کاشت چغندر پاییزه در استان‌های مختلف ایران مشاهده کنید:
| منطقه | شروع زمان کشت | پایان کشت |
| استان خوزستان | دهه سوم شهریور | دهه سوم مهر |
| استان گلستان | دهه سوم مهر | دهه اول آبان |
| دشت مغان | دهه دوم مهر | دهه اول آبان |
| جنوب استان فارس | دهه دوم مهر | دهه اول آبان |
| خراسان جنوبی | دهه اول مهر | دهه دوم مهر |
| خراسان رضوی | دهه اول مهر | دهه دوم مهر |
| استان کرمانشاه | دهه اول مهر | دهه دوم مهر |
زمان برداشت چغندر پاییزه
بهترین زمان برداشت چغندرقند پاییزه در فصل بهار است. چغندر گیاهی صنعتی محسوب می‌شود و از نظر رسیدگی و برداشت با سایر گیاهان زراعی متفاوت است. برای مثال زمانی که غلات به مرحله رسیدن و برداشت می‌رسند، رشد گیاه کاملاً متوقف می‌شود؛ اما چغندر قند همچنان در حال رشد است؛ بنابراین توجه به رسیدگی تکنولوژیکی هنگام برداشت چغندر قند پاییزه اهمیت بسیاری دارد.
رسیدگی تکنولوژیکی زمانی است که درصد قند در چغندر به حداکثر میزان خود برسد و غلظت ناخالصی‌های موجود در ریشه در کمترین مقدار قرار داشته باشد. برای آشنایی با نکات و بهترین روش «برداشت چغندر» می‌توانید مقاله پیوست شده را مطالعه کنید.
سخن پایانی
کشت چغندر پاییزه نیازمند دقت و توجه به جزئیات مختلفی از جمله انتخاب بذر مناسب، آماده‌سازی خاک، زمان‌بندی دقیق کاشت و مراقبت‌های دوره‌ای است. با رعایت نکات مذکور در این مقاله و استفاده از روش‌های بهینه آبیاری و کوددهی، می‌توان به حداکثر بهره‌وری و کیفیت محصول دست یافت. همچنین برداشت به موقع چغندر پاییزه، تأثیر مستقیمی بر کیفیت و ماندگاری محصول خواهد داشت.
مطالب مرتبط
| برای برداشت چغندرهایی درشت و با تناژ بالا، باید از کودهای تقویتی در زمان مناسب استفاده کنید. در مقاله «بهترین کود برای درشت شدن چغندر» در آشا اگری می‌توانید نکات مهمی را برای درشت شدن چغندرهای مزرعه خود پیدا کنید. هیومیک اسید یکی از کودهای ارگانیک که خاصیت اصلاح خاک را دارد و همین موضوع باعث شده تا طرفداران زیادی بین کشاورزان و باغداران داشته باشد. برای آشنایی بیشتر با این کود مقاله «کود هیومیک اسید چیست» را مطالعه کنید. |
سوال متداول
زمان کاشت و برداشت چغندر قند پاییزه چه زمانی است؟
كاشت چغندرقند پاييزه در پاييز (اواخر شهريور تـا اوایل آذر) و برداشت آن در بهار انجام می‌شود. دوره برداشـت چغندرقنـد پـاييزه در ایران، کوتاه‌تر از چغندرقند بهاره و از اواخر فروردين شروع و تا اواخر خرداد ادامه می‌یابد.
کاشت پاییزه چغندر قند در کدام استان‌های ایران بهتر است؟
کشت چغندر پاییزه علاوه بر استان خوزستان، در استان‌های ایلام، فارس، کرمان و کرمانشاه بسیار رایج است و نتیجه مطلوبی دارد.
شرایط خاک مناسب برای کشت چغندر قند پاییزه چیست؟
چغندر قند به خاک‌های حاصلخیز و با بافت لومی تا شنی نیاز دارد. بهتر است pH خاک بین 6 تا 7 باشد. خاک باید قادر به حفظ رطوبت باشد و زهکشی خوبی داشته باشد.
