در سال‌های اخیر کشاورزان زیادی به کشت گلخانه‌ای خیار به علت وجود مزایای زیاد روی آورده‌اند. محصول خیار بیش از ۹۰ درصد سطح زیر کشت محصولات سبزی گلخانه‌ای را به خود اختصاص داده است.
باتوجه‌به شرایط خاص گلخانه مثل دما و رطوبت مناسب و عدم وجود عوامل کنترل بیولوژیک، شرایط برای رشد و تکثیر بسیاری از آفات و بیماری‌های خیار گلخانه‌ای فراهم شده است.
به همین منظور کشاورز باید با مهمترین آفات و بیماری‌های خیار گلخانه‌ای آشنا باشد و اقدامات لازم را جهت مدیریت و کنترل آنها پیاده‌سازی کند. در این نوشته از آشا اگری با مهمترین بیماری‌ها و آفات خیار آشنا می‌شویم و روش‌هایی را جهت کنترل و پیشگیری از خسارت معرفی می‌کنیم.
| خلاصه مقاله از برخی مهمترین آفات خیار می‌توان به شته‌ها، انواع تریپس، مگس مینوز، سفیدبالک‌ها و… اشاره کرد. یکی از ساده‌ترین راه‌های پیشگیری و ار بین بردن این آفات، استفاده از کود گوگرد مایع شوک است. مهمترین قارچ‌هایی که باعث آسیب رساندن به خیار می‌شوند عبارتند از سفیدک پودری، بوته میری، پوسیدگی ریشه و… که می‌توان با کود فسفیت پتاسیم مایع شوک از بروز آنها پیشگیری کرد یا درصورت آلوده شدن گیاه، آن را درمان کرد. |
آشنایی با مهمترین آفات خیار
مهمترین بیماری‌های گلخانه ای خیار عبارت‌اند از:
شته جالیز
شته جالیز در تمام گلخانه‌های ایران خصوصاً مناطق جنوبی، زیان بسیاری را به جالیزکاری‌ها وارد می‌کند. این آفت خیار به‌صورت گروهی و کلنی زندگی می‌کند و در مرحله اول در زیر برگ‌ها مستقر شده و سپس به تمام قسمت‌های گیاه حمله کرده و آن را آلوده می‌کند. در خیارهای آلوده به این آفت، برگ‌ها به شکل پیچیده درآمده و گل‌ها نیز می‌ریزند.
آفت شته جالیز به گیاه به صورت مستقیم و غیرمستقیم خسارت می‌زند؛ در خسارت مستقیم رشد گیاه در اثر تشنگی و کمبود مواد غذایی متوقف می‌شود. شته جالیز با کاهش فتوسنتز در اثر دفع عسلک و انتقال بیماری‌های ویروسی مثل موزاییک خیار و ایجاد کوتولگی در گیاه، به گلخانه‌های خیار خسارت غیرمستقیم وارد می‌کند.
اگر تعداد شته‌ها زیاد باشد، در اثر دفع شیره، برگ‌های خیار خیس شده و گیاه به‌تدریج ضعیف می‌شود و در نتیجه میزان محصول کاهش می‌یابد.
روش پیشگیری و کنترل: از مهمترین روش‌های پیشگیری و کنترل این آفت خیار خانه‌ای می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تعادل در مصرف کودهای ازته
- تنظیم دمای گلخانه و رطوبت نسبی گلخانه
- از بین بردن علف‌های هرز میزبان
- عدم انتقال نشا از فضای باز به گلخانه
- استفاده از نوارهای زردرنگ چسبناک
- استفاده از حشره‌کش با منشأ طبیعی
- استفاده از کفشدوزک‌ها، زنبورهاي پارازيتوئيد و مگس‌های سيرفيده و بالتوری ها برای مبارزه بیولوژیک
تریپس پیاز
این آفت گلخانه‌ای خیار با فرو بردن خرطوم در برگ از شیره گیاهی خیار تغذیه می‌کند و بیشترین آسیب را در مرحله ۲ تا ۴ برگی به خیار وارد می‌کند.
محل تغذیه این حشره به شکل نقاط سفیدرنگ مایل به زرد بوده و از علائم خسارت این آفت می‌توان به پیچیدگی، ضعف، پژمردگی و تغییر رنگ برگ‌های خیار اشاره کرد. در نهایت نیز رشد محصول متوقف می‌شود و بوته از بین می‌رود. فعالیت این آفت خیار در آب‌وهوای گرم و خشک افزایش می‌یابد.
روش پیشگیری و کنترل:
- انجام شخم عمیق
- حذف و کنترل علف‌های هرز
- ردیابی آفت با استفاده از کارت‌های زرد و سفید رنگ
- استفاده از کفشدوزک‌ها و لارو بالتوری سبز به‌منظور کنترل بیولوژیک آفت
- استفاده از حشره‌کش‌های تماسی
مگس مينوز برگ سبزی
با تغذیه لاروهای این آفت خیار گلخانه‌ای، دالان‌های زیادی روی سطح برگ ایجاد شده و در نتیجه آن فتوسنتز برگ کاهش یافته و برگ‌ها می‌ریزند. این آفت خیار باعث ایجاد زخم و سوراخ در برگ‌ها شده و از این طریق ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌های بیمارگر را به بوته‌های خیار انتقال می‌دهد.
حشره‌های ماده این آفت خیار، تخم‌های ریزی می‌گذارند و در سطح برگ خراش‌ها و سوراخ‌های کوچکی ایجاد می‌کنند. از محل این سوراخ‌ها، شیره برگ بیرون آمده و تغذیه حشرات نر و ماده را فراهم می‌کند. لاروهای این آفت از برگ تغذیه کرده و دالان‌های مارپیچی روی برگ ایجاد می‌کند.
پیشگیری و کنترل: از مهمترین روش‌های پیشگیری و کنترل این آفت خیار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حذف علف‌های هرز اطراف گلخانه
- بررسی دقیق نشاء‌ها
- کنترل بیولوژیک آفت
- نصب توری ضدحشره
- نصب کارت‌های زرد رنگ چسبناک
- استفاده از سموم شیمیایی متنوع
سفيد بالك گلخانه
لارو و حشره بالغ این آفت خیار در زیر برگ‌ها مستقر شده و با قطعات دهانی خود از گیاه تغذیه می‌کنند. در اثر تغذیه این آفت خیار، روی برگ‌ها لکه‌هایی زردرنگ ایجاد شده که با گذر زمان باعث زردشدن و خشک‌شدن بوته و در نتیجه کاهش محصول می‌شود. حشره بالغ این آفت در هوای گرم فعالیت بسیاری دارد.
روش پیشگیری و کنترل: برای پیشگیری و کنترل این آفت خیار اقدامات زیر را انجام دهید:
- نصب توری در دریچه‌های تهویه هوا
- جلوگیری از ورود نشا و گیاهان آلوده به گلخانه
- استفاده از ارقام مقاوم
- از بین بردن علف‌های هرز میزبان
- از بین بردن بقایای گیاهی بعد از اتمام دوره رویش
- نصب کارت‌های زرد رنگ چسبناک
- استفاده از کفشدوزک بالتوری سبز و زنبور پارازیتوئید جهت کنترل بیولوژیک
- کنترل شیمیایی با استفاده از سموم دارای منشا طبیعی
- رعایت تناوب در مصرف حشره‌کش‌ها
کنه‌های تارتن
یکی از شایع‌ترین و خطرناک‌ترین آفات خیار گلخانه‌ای، کنه‌های تار عنکبوتی یا تار تن است که از مهمترین آنها می‌توان به کنه دو نقطه‌ای و کنه ترکستانی اشاره کرد.
کنه دو نقطه‌ای از برگ بوته‌های خیار تغذیه می‌کند و با کاهش فتوسنتز و افزایش تبخیر در برگ‌های خیار، باعث کاهش رشد و از بین رفتن کمیت و کیفیت محصول می‌شود.
کنه‌های تارتن علف‌های هرز و اطراف گلخانه را آلوده می‌کنند و روی آنها تکثیر می‌شوند، سپس به وسیله باد و سایر عوامل به داخل گلخانه گسترش می‌یابند. در شرایط گرما و رطوبت کم، جمعیت این آفت به‌شدت زیاد شده و با آلوده کردن برگ‌ها باعث زرد و خشک شدن آنها می‌شوند.
روش پیشگیری و کنترل: از مهمترین روش‌های پیشگیری و کنترل این آفت خیار سبز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم استفاده بیش از حد از کودهای ازته
- جلوگیری از ایجاد هرگونه استرس در بوته‌ها
- شستشو و ضدعفونی کردن گلخانه
- حذف سریع بقایای گیاهی
- استفاده از صابون‌های آفت‌کش
- مبارزه شیمیایی با استفاده از سموم کنه کش
آشنایی با مهمترین بیماری‌های خیار گلخانه‌ای
تاكنون حدود پنجاه بيماری مهم خيار گلخانه ای در دنيا گزارش شده كه بیشتر آنها ناشی از عوامل بيماری زای قارچی است. در ادامه به معرفی مهمترین بیماری‌های خیار می‌پردازیم:
بوته میری خیار
عوامل قارچی مختلفی از جمله پیتیوم، فایتوفتورا، فوزاريوم، رايزوكتونيا، اسكلروتيوم باعث پوسیدگی بذر و بوته میری خیارهای گلخانه‌ای می‌شود. از مهمترین عوامل بوته میری می‌توان به فرورفتگی بافت‌های گیاهی و تغییر رنگ و پوسیدگی در محل طوقه و قسمت‌های زیرزمینی گیاه اشاره کرد.
در اثر این بیماری قارچی، آوندهای چوبی از بین می‌روند و بوته باوجوداینکه کاملاً سرسبز و سرحال است، پژمرده شده و از بین می‌رود.
بذرها نیز ممکن است هنگام جوانه‌زنی یا بعد از جوانه‌زنی دچار پوسیدگی شده و از بین بروند. دمای مناسب برای فعالیت این بیماری خیار کمتر از ۲۰ درجه سانتیگراد بوده و در شرایط بالا بودن رطوبت خاک و بهداشت ضعیف گلخانه، این بیماری بیشتر توسعه می‌یابد.
پیشگیری و کنترل: از مهمترین اقداماتی که جهت پیشگیری و کنترل بیماری بوته میری خیار باید انجام دهید عبارت‌اند از:
- ضدعفونی‌کردن خاک توسط آفتاب یا سموم شیمیایی
- رعایت بهداشت گلخانه
- عدم استفاده از خاک‌های سنگین و فشرده
- استفاده از کودهای دامی پوسیده
- از بین بردن بقایای گیاهی و علف‌های هرز
- شخم عمیق خاک گلخانه
- پرهیز از آبیاری بیش از حد
- ایجاد شرایط دمایی و رطوبتی مناسب در گلخانه
- ضدعفونی کردن بزرگ قبل از کاشت
پوسيدگی فوزاريومی ريشه
بیماری پژمردگی یا پوسیدگی فوزاریومی یکی از مهمترین بیماری‌های قارچی خیار گلخانه‌ای است که باعث پوسیدگی ریشه و پژمردگی بوته‌های خیار می‌شود.
از علائم این بیماری می‌توان به نرم و باریک شدن محل حمله قارچ در گیاهچه، پوسیدگی و پژمردگی ناگهانی بوته‌ها و قهوه‌ای شدن آوندها اشاره کرد. رطوبت کافی باعث گسترش این بیماری شده در اثر این بیماری آوندهایی که مسئول رسیدن آب و مواد غذایی به گیاه هستند از بین می‌روند.
پیشگیری و کنترل: مهمترین اقداماتی که در راستای پیشگیری و کنترل این بیماری قارچی خیار باید انجام دهید عبارت‌اند از:
- حذف بقایای گیاهی
- استفاده از ارقام مقاوم خیار
- ضدعفونی کردن بذور قبل از کاشت
- شخم عمیق خاک
- کنترل رطوبت و دمای گلخانه
- کنترل بیولوژیک با استفاده از قارچ‌های آنتاگونیست
- رعایت بهداشت گلخانه
- استفاده از کودهای دامی پوسیده
- حذف سریع بوته‌های آلوده
سفیدک پودری
سفیدک پودری که به سفیدک سطحی و حقیقی نیز شهرت دارد، یکی از بیماری‌های مهم خیار در گلخانه‌ها بوده و در نواحی معتدل و نسبتاً خشک گسترش بیشتری دارد. سفیدک پودری باعث کاهش تعداد و اندازه میوه‌های خیار و کوتاه شدن دوره برداشت می‌شود.
از علائم این بیماری می‌توان به ظهور لکه‌های سفید رنگ روی برگ و ساقه خیار، خشک و شکننده شدن برگ‌ها، رسیدن پیش از موعد میوه‌ها و نرم و بی‌مزه‌شدن بافت آن اشاره کرد. از عوامل گسترش این بیماری خیار می‌توان به رطوبت نسبی بالا شدت نور کم و دمای معتدل اشاره کرد.
پیشگیری و کنترل: از روش‌های کنترل بیماری سفیدک پودری در خیار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هرس اصولی گیاه به منظور حذف عوامل بیمارگر و تهویه و نوردهی مناسب
- تعادل استفاده از کودهای حاوی نیتروژن
- رعایت تعداد دفعات آبیاری خیار
- کاشت ارقام مقاوم به بیماری و آموزش صفر تا صد کشت خیار
- رعایت بهداشت گلخانه
- استفاده از بهترین قارچ کش برای خیار
سفیدک داخلی خیار
سفیدک داخلی که به سفیدک دروغی یا کرکی نیز معروف است یکی از دیگر بیماری‌های شایع گلخانه‌ای خیار است که باعث توقف رشد بوته‌ها شده و از این طریق ضرر و زیان زیادی به کشاورز وارد می‌کند.
علائم این بیماری خود را به‌صورت رنگ‌پریدگی و موزاییکی شدن برگ‌ها نشان می‌دهد. این لکه‌های رنگ‌پریده با گذر زمان به رنگ زرد و قهوه‌ای در آمده و با پیشرفت بیماری این لکه‌ها به هم متصل شده و باعث خشک شدن کل برگ و ریزش برگ‌ها می‌شود. بدمزه و دفرمه شدن شکل و اندازه میوه‌ها نیز از علائم بیماری سفیدک داخلی است.
پیشگیری و کنترل: از مهمترین اقداماتی که برای پیشگیری و کنترل سفیدک داخلی خیار می‌توانید انجام دهید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم آبیاری شبانه و رعایت میزان آبیاری
- هرس برگ‌های آلوده و از بین بردن آنها
- تقویت بوته‌های خیار با استفاده از کودهای فسفر و پتاسیم طبق جدول تغذیه خیار
- استفاده از ارقام مقاوم و رعایت تراکم کشت
- کنترل علف‌های هرز
- بهبود زهکشی خاک
- مصرف قارچ‌کش‌های حفاظتی و سیستمیک
نماتد مولد گره ریشه
نماتد‌های مولد گره، انگل‌های داخلی و غیر مهاجری هستند که به داخل ریشه نفوذ کرده و با ترشحات آنزیمی باعث ازدیاد سلولی در ریشه خیار شده و گیاه از حالت عادی خارج می‌شود. کاهش شدید رشد گیاه و بروز اختلالات ساختمانی، شیمیایی و فیزیولوژیکی از خسارات مهم این بیماری است.
زردی و پژمردگی برگ‌ها، زوال تدریجی بوته‌ها و کاهش محصول از علائم این بیماری است که گاهی با کمبود مواد غذایی مثل کمبود آهن اشتباه گرفته می‌شود. متورم شدن ریشه‌های آلوده، کاهش رشد ریشه‌ها و بروز نکروز و پوسیدگی از دیگر نشانه‌های نماتد ریشه در خیار است.
کنترل و پیشگیری: پیاده‌سازی اقدامات زیر برای کنترل و پیشگیری نماتد ریشه کاربردی است:
- رعایت تناوب کشت و کنترل علف‌های هرز
- استفاده از کمپوست جهت تقویت خاک
- رعایت بهداشت گلخانه
- انجام آزمایش خاک به‌منظور اطلاع از آلودگی
- آفتاب دهی خاک در تابستان
- استفاده از ارقام مقاوم
- کنترل بیولوژیک نماتد با استفاده از برخی قارچ‌ها و بعضی باکتری‌ها
- کاشت گیاهان تله مثل جعفری
سخن پایانی
آفات و بیماری‌های خیار می‌توانند به شدت بر عملکرد و کیفیت محصول تأثیر مستقیم داشته باشند؛ بنابراین، شناخت و شناسایی سریع و دقیق این آفات و بیماری‌ها می‌تواند به کنترل این مشکلات و دستیابی به تولید محصولات سالم و باکیفیت کمک کند.
ازاین‌رو، در این نوشته آشا اگری بهترین راه‌حل‌ها و استراتژی‌های کنترل آفات و بیماری‌های خیار مورد بررسی قرار گرفت تا به بهترین نتایج ممکن دست یافته شود.
مطالب مرتبط
| شما عزیزان می‌توانید برای مبارزه با بیماری‌های قارچی از قارچ کش فسفیت پتاسیم استفاده کنید. برای مطالعه ویژگی‌های این محصول و قیمت آن وارد صفحه «خرید کود فسفیت پتاسیم شوک» شوید. هنچنین استفاده از کود گوگرد برای میارزه، پیشگیری و کنترل آفات بسیار موثر است. برای اطلاع از قیمت و نحوه مصرف آن وارد صفحه «خرید کود گوگرد مایع شوک» شوید. |
سؤال متداول
مهمترین بیماری های خیار گلخانه ای چیست؟
از مهمترین بیماری‌های خیار می‌توان به سفیدک پودری، سفیدک داخلی، نماتد ریشه و بوته میری خیار اشاره کرد.
مهمترین آفات خیار سبز چیست؟
از مهمترین آفات خیار می‌توان به شته، تریپس، کنه تارتن و سفید بالک‌ها اشاره کرد.
مهمترین راه‌های پیشگیری از بروز آفات و بیماری‌ها در گلخانه خیار چیست؟
تهیه بذر سالم و بوجاری شده، نصب توری در دریچه‌ها و پنجره‌های گلخانه، خودداری از مصرف کودهای دامی تازه، ضدعفونی کردن بذور و خاک از مهمترین اقدامات جهت پیشگیری از حمله آفات و بیماری‌های خیار است.
