رازهای موفقیت در کشت گوجه گلخانه‌ای (راهنمای جامع)

کشت گوجه گلخانه‌ ای، به عنوان یکی از روش‌های نوین و پرکاربرد در کشاورزی مدرن، نه تنها به افزایش کیفیت محصولات کمک می‌کند؛ بلکه به بهینه‌سازی مصرف آب و افزایش تولید در مقیاس بالا نیز منجر می‌شود.

با توجه به تغییرات آب و هوایی و نیاز روزافزون به محصولات کشاورزی، روش‌های کشت در گلخانه به عنوان یک راه‌حل پایدار در تولید مواد غذایی مطرح شده است. در این مقاله از آشااگری به بررسی مزایا و معایب کشت گوجه گلخانه ای و شرایط محیطی لازم برای کشت گلخانه‌ای این محصول می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

مزایا و معایب کشت گوجه گلخانه ای

گوجه فرنگی یکی از محصولات صیفی و سبزی بسیار مهم در دنیا است. در سال‌های اخیر تقاضا برای کشت گوجه فرنگی در مزرعه و گلخانه به دلیل ارزش غذایی بالا و مصرف زیاد این محصول در سراسر جهان افزایش چشمگیری یافته است.

کشت گوجه گلخانه‌ ای، میوه تازه را برای مصرف کننده در تمام طول سال فراهم می‌کند. تولید گوجه پس از خیار در رده دوم محصولات گلخانه‌ای قرار دارد و آمار، نشان دهنده عملکرد بالای این محصول در گلخانه است. کشت گلخانه ای گوجه فرنگی علاوه بر افزایش تولید در واحد سطح، به بهره‌برداری بهینه از منابع آب و خاک و ایجاد اشتغال بیشتر نیز کمک می‌کند. از مهم‌ترین مزایای کشت گوجه گلخانه ‌ای می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش تولید گوجه فرنگی در واحد سطح در مقایسه با تولید مزرعه‌ای گوجه (تا 10 برابر) 
• افزایش کیفیت محصول گوجه فرنگی از جمله رنگ، عطر، طعم و فرم
• استفاده از سیستم‌های تحت فشار و صرفه‌جویی در مصرف آب
• استفاده از اراضی غیر قابل کشت در کشت بدون خاک (هیدروپونیک یا ایروپونیک)
• تنظیم زمان برداشت گوجه فرنگی بر اساس تقاضای بازار
• تولید محصول در تمام فصل‌های سال
• استفاده از زمین مزرعه برای کشت سایر محصولات
• ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتر

از معایب کشت گوجه گلخانه ‌ای می‌توان به بالا بودن سرمایه اولیه برای احداث گلخانه و نیاز به مراقبت پیوسته اشاره کرد. برای مثال در صورت کاهش ناگهانی دمای گلخانه در زمستان ممکن است همه محصولات از بین بروند و خسارت جبران ناپذیری به بار آید.

میزان برداشت گوجه فرنگی در گلخانه چقدر است؟

میزان برداشت گوجه فرنگی در گلخانه تحت تأثیر چندین عامل مهم قرار دارد. اول از همه، نوع و ارقام بذر استفاده‌شده نقش مهمی در کیفیت و کمیت محصول ایفا می‌کند؛ برخی از ارقام گوجه فرنگی عملکرد بهتری در شرایط گلخانه‌ای دارند. همچنین مدیریت محیطی، از جمله دما، رطوبت، نور و تهویه، مساحت گلخانه و ارتفاع از کف تا سقف گلخانه نیز بر روی رشد و شکوفایی گیاهان گوجه فرنگی تأثیرگذار است.

استفاده بهینه از سیستم‌های آبیاری و تغذیه گیاهی نیز به افزایش عملکرد کشت گوجه گلخانه ای کمک می‌کند. کنترل آفات و بیماری‌ها نیز از جنبه‌های حیاتی برای حفظ سلامت گیاهان و افزایش برداشت به شمار می‌رود.

در نهایت، تجربه و دانش کشاورز در شیوه‌های بهره‌برداری و مدیریت گلخانه نیز به عنوان یک عامل اثرگذار مطرح است. میزان برداشت گوجه فرنگی در گلخانه در ایران 200 تا ۴۰۰ تن در هکتار و در بعضی از مناطق دنیا مانند هلند میزان برداشت گوجه فرنگی گلخانه ای حدود ۷۰۰ تن در هکتار گزارش شده است.

شرایط محیطی لازم برای کشت گلخانه ای گوجه فرنگی

برای تولید و برداشت محصول با کیفیت در کشت گوجه گلخانه‌ای نیاز به فراهم کردن شرایط محیطی مناسب از جمله دما، رطوبت و نور است، زیرا دمای بالا یا پایین، تابش نور کم، کمبودها یا بیشبودهای تغذیه‌ای از جمله کمبود پتاسیم یا زیادی نیتروژن، باعث پوک شدن میوه گوجه فرنگی و کاهش بازارپسندی آن می‌شود.

برای درمان کمبود پتاسیم در گوجه فرنگی می‌توانید از کود پتاس بالا استفاده کنید. مطالعه مقاله کود پتاس برای گوجه فرنگی و آشنایی با نکات مصرف این کود درشت مغذی در این راستا می‌تواند مفید باشد.

رطوبت نسبی زیاد در هوای گلخانه باعث پیدایش لکه‌های قهوه‌ای روی پوست میوه شده و خاصیت انبارداری گوجه فرنگی را کاهش می‌دهد. در صورت مدیریت نامناسب کودی، کمبود آب یا آبیاری با آب شور، رشد گوجه فرنگی گلخانه‌ای با اختلال مواجه می‌شود. برای آشنایی با نکات مهم و اصول آبیاری گوجه فرنگی می‌توانید مقاله «آبیاری گوجه فرنگی» را مطالعه کنید.

در ادامه با مهم‌ترین ویژگی‌های محیطی مورد نیاز در کشت گلخانه‌ای گوجه فرنگی بیشتر آشنا خواهید شد:

نقش نور در گلخانه

مقدار عملکرد محصول گوجه فرنگی در گلخانه تحت تاثیر مدت و شدت نور قرار دارد. گوجه فرنگی برای رشد و عملکرد بهینه به ۱۲ تا ۱۶ ساعت نور نیاز دارد. شدت نور پایین مهم‌ترین عامل محدود کننده برای عملکرد بالای گوجه فرنگی در گلخانه است.

در صورت کمبود نور، میوه گوجه فرنگی ظاهری بدرنگ پیدا کرده، گرده افشانی به خوبی انجام نشده و میوه‌ها کوچک می‌مانند. اگر در اواخر پاییز و روزهای زمستان نور کافی در گلخانه وجود نداشته باشد، جوانه گوجه فرنگی نمی‌تواند به خوبی رشد کند و خوشه نمی‌تواند گل و میوه تولید کند. به منظور تأمین نور کافی در کشت گوجه گلخانه ای می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

• ساختمان گلخانه طوری باشد که دریافت نور به حداکثر برسد.
• پوشاندن خاک با نوارهای پلاستیکی سفید که شدت نور را زیاد می‌کنند.
• پوشش گلخانه باید به طور مرتب تمیز شود؛ زیرا تشکیل قطرات آب روی سطح داخلی پوشش گلخانه باعث کاهش انتقال نور به داخل گلخانه می‌شود.
• در صورت نیاز از نور تکمیلی مثل لامپ‌های تولید کننده نور سفید لامپ‌های فلورسنتی و لامپ‌های تخلیه الکتریکی استفاده کنید.

تاثیر دمای گلخانه در رشد گوجه فرنگی

در زمان تولید نشا، دمای لازم برای رشد گیاهچه‌های گوجه فرنگی ۲۱ تا ۲۶ درجه سانتیگراد است و درجه حرارت پایین باعث محدود شدن رشد گیاهچه‌ها می‌شود. در صورت پایین بودن دما، میوه دهی و یکنواختی شکل میوه کاهش می‌یابد. در صورت بروز این مشکل حتما از کود فروت ست به صورت آبیاری و محلول پاشی استفاده کنید. در مقاله «فروت ست برای گوجه فرنگی» می‌توانید از زمان مصرف و تاثیرات بیشتر این کود آگاه شوید.

دمای مطلوب برای گلدهی نیز ۲۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد است. همچنین دماهای بالای ۳۰ درجه باعث کاهش گرده افشانی و میوه دهی در کشت گلخانه ‌ای گوجه می‌شود. برای فراهم کردن دمای مناسب رشد گوجه فرنگی در گلخانه می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

• استفاده از پرده‌های نگهدارنده حرارت در گلخانه
• استفاده از سیستم‌های هوای گرم در سطح زمین یا کف گلخانه به جای استفاده از لوله‌های پلاستیکی در سقف
• استفاده از سیستم‌های خنک کننده و تهویه برای کاهش درجه حرارت داخل گلخانه و تخلیه حرارت در فصول گرم
• استفاده از تورهای سایه انداز آلومینیومی
• استفاده از ترموستات‌های دقیق جهت کنترل دمای گلخانه

تنظیم رطوبت گلخانه

طبق تحقیقات رطوبت ۶۰ تا ۷۰ درصدی برای کشت گوجه گلخانه‌ ای مناسب است. دقت داشته باشید که در صورت رطوبت بالا نیاز به تهویه هرچه بیشتر گلخانه است. در صورت کمبود رطوبت با عوارضی از قبیل پوسیدگی گلگاه، ترکیدگی میوه و سوختگی گل گوجه فرنگی مواجه خواهید شد.

در صورت کم بودن رطوبت می‌توان از سیستم‌های مه‌پاشی استفاده کرد. رطوبت نسبی بالا اگرچه باعث افزایش میوه دهی می‌شود ولی احتمال بروز بیماری‌های قارچی را افزایش می‌دهد. برای آشنایی با مهم‌ترین بیماری‌ها و «آفات گوجه فرنگی» و روش‌های مبارزه با آن مقاله پیوست شده را مطالعه نمایید.

میزان کربن دی اکسید در گلخانه گوجه فرنگی

کربن دی اکسید یکی از عوامل سازنده و ماده اصلی به کار رفته در فتوسنتز است. در صورت وجود نور و حرارت زیاد و عدم تهویه گلخانه گوجه، مقدار کربن دی اکسید در کشت گوجه گلخانه ای کاهش می‌یابد.

برای تولید گاز کربن دی اکسید در گلخانه از سیستم‌های مختلفی استفاده می‌شود. همچنین می‌توان از طریق سوزاندن گازهای متان و بوتان، گاز کربن دی اکسید تولید کرد. تغذیه گوجه‌های گلخانه‌ای با گاز کربن دی اکسید باعث افزایش سطح برگ و وزن خشک برگ شده و مقدار کربوهیدرات بیشتری را برای رشد گیاه فراهم می‌کند.

کودهای مورد نیاز در کشت گوجه فرنگی گلخانه‌ای چیست؟

مهم‌ترین منابع کودی مورد استفاده در کشت گوجه فرنگی گلخانه ‌ای، کودهای آلی مانند اسید هیومیک هستند. کودهای آلی باعث افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک، بهبود فعالیت بیولوژیکی خاک و همچنین بهبود ساختمان خاک گلخانه می‌شوند.

دقت داشته باشید که استفاده از کودهای حیوانی کمپوست نشده باعث افزایش بیماری‌های قارچی خاکزاد در گلخانه می‌شوند، بنابراین حتماً از کودهای کاملاً پوسیده استفاده کنید. در این راستا توصیه می‌کنیم مقاله «کود حیوانی برای گوجه فرنگی» را مطالعه کنید و با انواع کودهای حیوانی، نحوه و زمان مصرف برای گوجه فرنگی گلخانه ای بیشتر آشنا شوید.

کودهای شیمیایی مورد نیاز در کشت گوجه گلخانه‌ ای باید از هرگونه آلاینده عاری باشند، قابلیت حل شدن در آب را داشته باشند و بتوانند حداقل بیش از یک ماده غذایی را برای گوجه فرنگی تامین نمایند.

از مهمترین کودهای شیمیایی مورد استفاده در کشت گلخانه‌ای گوجه می‌توان به کودهای تقویتی درشت مغذی و ریزمغذی حاوی نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، و منیزیم اشاره کرد. برای آشنایی با «بهترین کود برای رشد گوجه فرنگی» و نکات مصرف آن به مقاله پیوست شده مراجعه نمایید.

روش‌های مناسب مصرف کود در کشت گوجه فرنگی گلخانه‌ای 

اصلی‌ترین روش تامین عناصر غذایی در کشت گوجه فرنگی گلخانه‌ای، روش کود آبیاری است. در این روش برای تامین عناصر غذایی مورد نیاز گوجه فرنگی باید از منابع کودی محلول و مایع استفاده کرد. به منظور کودابیاری باید حتماً از کیفیت آب مورد استفاده اطمینان حاصل کرد.

اغلب کودهای محلول در آب، قابلیت استفاده به صورت محلول پاشی را نیز دارند و در گلخانه گوجه فرنگی نیز روش محلول پاشی روش بسیار مرسومی است. محلول پاشی و تغذیه برگی عناصر غذایی یکی از راه‌های مهم کم رفع کمبود این عناصر در کشت گلخانه‌ای گوجه است. محلول پاشی را باید صبح زود یا عصر انجام داد و به غلظت محلول پاشی توجه ویژه‌ای داشت.

ویژگی‌های بستر کشت گوجه فرنگی گلخانه‌ای

می‌توان گوجه فرنگی گلخانه‌ای را در بسترهای خاکی، بستر کشت غیرخاکی و هیدروپونیک کاشت. در صورت تولید گوجه فرنگی در بسترهای خاکی باید اقداماتی از جمله دیسک زدن، ضدعفونی کردن خاک و کنترل علف هرز را انجام داد. برای کشت گوجه فرنگی گلخانه‌ای می‌توان از ماسه نرم برای اصلاح بافت خاک یا از کودهای دامی پوسیده به میزان ۱ تا ۲ تن به ازای هر هزار متر مربع خاک گلخانه استفاده کرد.

در کشت هیدروپونیک نیز می‌توان از بسترهای غیر خاکی مانند کوکوپیت، شن، خاک اره و پیت و پرلیت برای کشت گوجه گلخانه‌ای استفاده کرد. سیستم گلدانی و کارتن پلاست نیز از جمله سیستم‌های کشت بدون خاک مناسب برای کاشت گوجه فرنگی است.

سخن پایانی

کشت گوجه گلخانه‌ ای یک روش نوین و کارآمد است که با ایجاد شرایط کنترل‌شده، امکان تولید محصولاتی با کیفیت بالا و بازدهی بیشتر را فراهم می‌کند. این شیوه کشت نه تنها به بهینه‌سازی مصرف منابع مانند آب و خاک کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به کاهش اثرات منفی تغییرات آب و هوایی بر تولیدات کشاورزی و اشتغال‌زایی نیز منجر شود. با رعایت اصول علمی در انتخاب بذر، فراهم کردن شرایط محیطی لازم و بهینه‌سازی فرآیندهای کشت و برداشت، کشاورزان می‌توانند از مزایای این روش بهره‌مند شوند.

مطالب مرتبط