کاشت گندم یکی از مهم‌ترین مراحل تولید این محصول استراتژیک در کشاورزی محسوب می‌شود. با توجه به اهمیت گندم به‌عنوان یکی از منابع اصلی غذایی بشر، شناخت مراحل کاشت گندم به ترتیب و نحوه صحیح انجام این فرآیند، به بهبود عملکرد و کیفیت محصول کمک شایانی می‌کند.
در این مقاله به بررسی موضوعات مختلفی از جمله چگونه گندم بکاریم و مراحل کشت گندم چیست، خواهیم پرداخت. با توجه به شرایط اقلیمی و نوع خاک، روشهای مختلفی برای کاشت گندم وجود دارد که در این مقاله به تفصیل به آن‌ها پرداخته خواهد شد. با ما همراه باشید.
| خلاصه مقاله شما می‌توانید سه بار در سال (پاییز، زمستان و بهار) اقدام به کشت گندم کنید. مراحل کشت گندم شامل آماده سازی زمین، تهیه بذر و کاشت آن، آبیاری، کوددهی و در نهایت برداشت است. سه روش اصلی برای کاشت گندم وجود دارد: کاشت سنتی (دستی)، کاشت مکانیزه، و کاشت به روش بدون خاک‌ورزی. از روش سنتی در مزارع کوچک و بدون تجهیزات استفاده می‌شود و روشهای مکانیزه و بدون خاک ورزی نیاز به ماشین آلات پیشرفته دارد. |
مراحل کاشت گندم
گندم به عنوان یکی از محصولات پرطرفدار در جهان شناخته می‌شود و سطح وسیعی از مزارع کشور نیز به کاشت گندم اختصاص دارد. با رعایت اصول کاشت گندم می‌توانید بازدهی را تا چند برابر افزایش دهید و به همین دلیل است که ما در ادامه قصد داریم شما را به طور کامل با تمام مراحل کاشت گندم و نکات مهم آن آشنا کنیم. اولین گام برای کشت گندم، بررسی شرایط خاک مزرعه است که به شرح آن می‌پردازیم:
ویژگی‌های زمین مناسب کشت گندم
قبل از آنکه اقدام به کاشت بذر گندم در زمین کنید، ابتدا باید شرایط خاک را از نظر جنس، زهکشی مناسب، میزان شوری و مواد غذایی و…. بسنجید و درصورت وجود هرگونه مشکل به کمک راه حل‌هایی که ارائه داده‌ایم، آن را برطرف کنید.
- نوع خاک
گندم در خاک‌های لومی_رسی بهتر رشد می‌کند. این خاک‌ها ترکیبی از رس، ماسه و مواد آلی هستند و ویژگی‌های مناسبی مانند زهکشی خوب، نگه‌داشت آب، و تهویه مطلوب دارند. - ph خاک
پی اچ مناسب برای رشد گندم 6 تا 7.5 است. قلیایی و یا اسیدی بودن بیش از حد خاک مشکلاتی مانند کاهش توانایی ریشه در جذب مواد غذایی ایجاد می‌کند و گیاه نمی‌تواند به خوبی رشد کند. برای تنظیم ph خاک و رساندن آن به حد مطلوب از کودهای ارگانیک و اصلاح کننده خاک مانند هیومیک اسید کمک بگیرید. - زهکشی مناسب
زهکشی مناسب خاک می‌تواند این امکان را برای ریشه گیاه فراهم کند که به خوبی تنفس کند، مواد مغذی را جذب کند و گسترده‌تر شود. همچنین آب اضافی را تخلیه می‌کند و سبب جلوگیری از پوسیدگی ریشه می‌شود. - میزان مواد آلی و مغذی
شما می‌توانید به راحتی با انجام آزمایش خاک به کمبود عناصر پی ببرید و با استفاده از کودهایی مانند اسید هیومیک، کمپوست و کودهای تقویتی به افزایش مواد مغذی و آلی خاک کمک کنید.
انتخاب زمان کاشت
شما می‌توانید سه بار در سال (پاییز، زمستان و بهار) اقدام به کشت گندم کنید. انتخاب زمان کشت به پارامترهای مختلفی مانند نوع بذر گندم، میزان دسترسی به آب، کوددهی و… بستگی دارد.اگر قصد دارید در بهار اقدام به کشت گندم کنید، مطالعه مقاله «تاریخ کشت گندم بهاره» می‌تواند به خوبی شما را راهنمایی کند. و اگر فصل پاییز را برای این کار انتخاب کرده‌اید، به مقاله «بهترین زمان کشت گندم پاییزه» مراجعه نمایید تا بتوانید به پاسخ تمام سوالات خود دست پیدا کنید.
آماده سازی زمین برای کشت گندم
برای آماده سازی زمین از «شخم سطحی» استفاده می‌شود؛ زیرا ریشه‌های گندم به شکل سطحی رشد می‌کنند. به طور کلی شخم‌زدن زمین به عمق 15 تا 30 سانتی‌متر برای نرم‌کردن خاک و افزایش نفوذپذیری آب ضروری است.
فرایند شخم زنی با استفاده از ابزارهای مانند گاوآهن قلمی، چیزل پکر یا ماشین آلات چندکاره‌ای که به‌طور هم‌زمان کار کود دهی، دیسک و کاشت را انجام می‌دهند صورت می‌گیرد و معمولاً یک ماه قبل از کشت باید زمین را شخم زد.
تعیین نوع و میزان بذر برای کاشت
میزان بذر گندم مورد نیاز برای یک هکتار به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله نوع بذر، شرایط خاک، تراکم بوته‌ها، و روش کاشت. به طور معمول، برای گندم آبی، مقدار بذر مورد نیاز بین 180 تا 220 کیلوگرم در هکتار است. برای گندم دیم که شرایط آب و هوایی خشک‌تری دارد، این مقدار ممکن است بین 150 تا 180 کیلوگرم در هکتار باشد. (این اعداد تقریبی هستند و برای بهینه‌سازی عملکرد، بهتر است توصیه‌های محلی و مشاوره با کارشناسان زراعت را در نظر بگیرید.)
همچنین انتخاب بذر مناسب و اصلاح‌شده از عوامل مهم افزایش عملکرد است. ارقام گندم باید با شرایط اقلیمی منطقه هماهنگ باشند. ما به طور کامل در مقاله «بهترین بذر گندم با تناژ بالا» به بررسی ارقام مختلف گندم و منطقۀ مناسب کشت هرکدام صحبت کرده‌ایم که پیشنهاد می‌کنیم حتما آن را مطالعه کنید.
انتخاب روش کاشت گندم
امروزه روشهای مختلفی برای کشت گندم وجود دارند و کشاورز با توجه به امکانات و تجهیزات در دسترس می‌تواند روش مناسب خود را انتخاب کند. در گذشته کشت گندم به صورت سنتی انجام می‌شد و کشاورزان با کمک دست اقدام به کاشت بذر گندم در خاک می‌کردند. اما با گذر زمان، روشهای مکانیزه به دلیل فوایدی که دارد در بین کشاورزان رواج پیدا کرد. ما در بخش‌های بعدی مقاله به بررسی کامل نحوه کاشت گندم خواهیم پرداخت.
نحوه آبیاری
آبیاری مزارع گندم به روشهای مختلفی انجام می‌شود. شما می‌توانید با توجه به مقدار آب در دسترس، امکانات و موقعیت جغزافیایی مزرعۀ خود، یکی از سه روش بارانی، قطره‌ای و آبیاری سطحی را انتخاب کنید.
به طور کلی گندم در چهار مرحلۀ جوانه زنی، رشد رویشی، پر شدن دانه و قبل از برداشت به آبیاری نیاز دارد و همچنین رعایت نکات مربوط به مدیریت منابع آبی در بهبود کیفیت دانه‌های گندم تاثیر بسیاری دارد. برای دریافت اطلاعات کامل به مقاله «بهترین روش آبیاری گندم» مراجعه کنید.
تغذیه و کوددهی گندم
تغذیه گندم از قبل کاشت (بذر مال) آغاز می‌شود و تا کمی قبل از برداشت نیز ادامه دارد. اینکه بدانید در هر مرحله رشد، گیاه به چه عناصری بیشترین نیاز را پیدا می‌کند، به شما کمک می‌کند با استفاده از کودهای مناسب بتوانید نیازهای غذایی گیاهان را برطرف کنید و تناژ محصولات را افزایش دهید.
به عنوان مثال در زمان پر شدن دانه، نیاز گیاه به عنصر پتاسیم افزایش پیدا می‌کند. بنابراین باید با مصرف کودهای پتاس بالا در این مرحله به درشت شدن دانه‌های گندم کمک کنید. ما تمام نکات کوددهی مرحله به مرحلۀ گندم را در مقاله «برنامه کودی گندم» بیان کرده‌ایم که توصیه می‌کنیم حتما آن را مطالعه کنید.
مرحله نهایی (برداشت)
هنگامی که تمام بخش‌های گندم طلایی رنگ شده باشد زمان برداشت محصول است. قبل از برداشت باید رطوبت گندم بین ۱۲ تا ۱۴ درصد باشد و بذرها به‌قدری سفت شده باشند که نتوان با ناخن آن‌ها را نصف کرد. برای برداشت بهتر است از تجهیزاتی مانند کمباین استفاده شود تا میزان به هدر رفتن محصول به حداقل برسد.
بهترین روش کشت گندم چیست؟
سه روش اصلی برای کاشت گندم وجود دارد: کاشت سنتی (دستی)، کاشت مکانیزه، و کاشت به روش بدون خاک‌ورزی. در ادامه هر روش به طور کامل بررسی می‌شود:
کاشت سنتی (دستی)
نحوه کاشت گندم به روش سنتی یکی از قدیمی‌ترین و ابتدایی‌ترین روشهای کاشت گندم است که بیشتر در مناطق کوچک و یا مناطقی با امکانات مکانیزه محدود انجام می‌شود. در این روش پس از شخم زمین، باید اقدام به بذرپاشی کنید. این کار به صورت دستی و یا با استفاده از ابزاری مانند بذرپاش دستی انجام می‌شود.
پس از پخش بذر، خاک به آرامی روی بذرها پاشیده می‌شود تا بذرها به‌طور کامل در خاک فرو روند. همچنین در صورتی که خاک رطوبت کافی نداشته باشد، آبیاری به‌صورت سطحی انجام می‌شود.
به عنوان مثال، کشت گندم به صورت کرتی یک روش کاملا سنتی است. اگر شیب زمین مناسب نباشد، منابع آبی محدود باشد و امکان استفاده از ماشین آلات وجود نداشته باشد، کشاورزان از این روش استفاده می‌کنند.
مزایای کاشت گندم به روش سنتی
- کم‌هزینه و مناسب برای زمین‌های کوچک
- عدم نیاز به تجهیزات پیشرفته
معایب کشت گندم به روش سنتی
- کارایی کمتر
- نیاز به نیروی کار زیاد
- توزیع غیریکسان بذر و مشکلات در رشد یکدست گیاه
کاشت مکانیزه گندم
کاشت مکانیزه با استفاده از ماشین‌های کشاورزی مدرن انجام می‌شود و به طور عمده در مزارع بزرگ و تجاری کاربرد دارد. این روش شامل استفاده از دستگاه‌های مخصوص کاشت بذر (بذرکار) است که مراحل کاشت را سریع و با دقت بالا انجام می‌دهد.
پس از شخم زدن کامل زمین، دستگاه بذرکار که دارای مخزن بذر و مکانیزم کاشت است، بذرها را به‌صورت یکنواخت و دقیق در ردیف‌های معین در خاک می‌کارد. بعد از کاشت، آبیاری مکانیزه (مانند آبیاری بارانی یا قطره‌ای) و همچنین اعمال کودهای تقویتی مختلف با تجهیزات مدرن انجام می‌شود.
به عنوان مثال روش کشت بر پشته‌های بلند(پشته کاری) و روش کشت خطی(نواری) گندم در این دسته قرار دارند. در روش پشته کاری، خاک به‌صورت پشته‌هایی بلند و موازی آماده می‌شود و بذرهای گندم در بالای این پشته‌ها کاشته می‌شوند. این روش به دلایلی از جمله بهبود زهکشی و تهویه خاک، مدیریت بهتر آب، و کاهش فرسایش خاک مورد استقبال قرار گرفته است.
کشت خطی گندم نیز کاملا مکانیزه است و با استفاده از دستگاه‌های بذرکار ردیفی انجام می‌شود. در این روش، ماشین‌آلات به‌صورت دقیق بذرها را در عمق و فاصله مشخصی در زمین می‌کارند و بازدهی را به حداکثر می‌رسانند. کشت خطی به ندرت به صورت سنتی انجام می‌شود.
مزایای کاشت گندم به روش مکانیزه
- فرایند آبیاری راحت‌تر می‌شود.
- فرسایش خاک کاهش می‌یابد.
- خوابیدگی کاهش می‌یابد.
- مزرعه حالت یکنواختی پیدا می‌کند.
- امکان خفگی بذرها کمتر می‌شود.
- مصرف علف کش کاهش می‌یابد.
- بازدهی مصرف کود افزایش پیدا می‌کند.
معایب کاشت مکانیزه گندم
- نیاز به تجهیزات گران‌قیمت و تعمیر و نگهداری آن‌ها
- مناسب برای مزارع بزرگ‌تر و سرمایه‌گذاری اولیه بالا
کاشت بدون خاک‌ورزی (کاشت مستقیم یا نوتیل)
این روش جدید و نوآورانه با هدف کاهش خاک‌ورزی و حفظ رطوبت خاک طراحی شده است. در این روش، خاک به‌صورت مستقیم شخم زده نمی‌شود و بذرها با استفاده از دستگاه‌های کاشت مستقیم به خاک تزریق می‌شوند. به این ترتیب، لایه سطحی خاک حفظ می‌شود و ساختار آن دست نخورده باقی می‌ماند. این روش برای مناطقی با شرایط آب و هوایی خشک یا در مواقعی که فرسایش خاک مشکلی عمده است، بسیار مناسب می‌باشد.
مزایای کاشت بدون خاک‌ورزی
- حفظ رطوبت خاک
- جلوگیری از فرسایش خاک
- کاهش مصرف سوخت و هزینه‌های شخم‌زنی
- حفظ ساختار خاک
- بهبود فعالیت میکروارگانیسم‌های خاک
معایب کاشت بدون خاک‌ورزی
- نیاز به تجهیزات مخصوص که ممکن است هزینه‌بر باشد
- نیاز به مدیریت دقیق‌تر برای جلوگیری از تراکم بیش‌ازحد خاک
اکنون شما می‌توانید با مطالعه مواردی که گفته شد، بهترین روش کشت گندم را انتخاب کنید و با کمترین هزینه به بیشترین بازدهی دست پیدا کنید.
سخن پایانی
در این مقاله آموزش کاشت گندم را با هم بررسی کردیم. مراحل کاشت گندم به ترتیب شامل آماده سای زمین، انتخاب کود مناسب، انتخاب بهترین زمان، انتخاب بذر و کاشت، داشت و برداشت می‌شود. با استفاده از روش کاشت کرتی، کشت نواری یا کاشت به‌صورت خطی در این مقاله بررسی کردیم کشاورزان می‌توانند بهره‌وری بیشتری داشته باشند و تولید خود را افزایش دهند.
مطالب مرتبط
| کشت گندم در بیشتر نقاط ایران ازجمله استان‌های جنوب کشور مانند خوزستان نیز رواج دارد. برای آشنایی با شرایط کشت گندم در این مناطق به مقاله «بهترین زمان کشت گندم در خوزستان» مراجعه نمایید. اگر به کشت گندم دیم مشغول هستید، باید بدانید درصورت تقویت گندم‌های دیم با استفاده از کودهای مناسب، می‌توانید محصول بیشتر و باکیفیتی برداشت کنید. در همین راستا مطالعه مقاله «بهترین کود برای گندم دیم» را به شما پیشنهاد می‌کنیم. |
مفید بود
سلام جناب یعقوبی وقت بخیر. تشکر بابت همراهیتون با آشا اگری🌹